O Καθεδρικός ναός του Αγίου Παύλου (St. Paul’s Cathedral) είναι η μητροπολιτική εκκλησία του Λονδίνου και αποτελεί το αριστούργημα του μεγάλου Άγγλου αρχιτέκτονα σερ Κρίστοφερ Ρεν. Αποτελεί εξαίσιο και μοναδικό δείγμα ναού μπαρόκ ρυθμού στην Αγγλία.

Εδώ έγιναν οι κηδείες του δούκα Ουέλλινγκτον, του λόρδου Νέλσον, του Ουίνστον Τσώρτσιλ και πιο πρόσφατα της λαίδης Νταϊάνα Σπένσερ, όπως και ο γάμος της με τον πρίγκιπα και διάδοχο του αγγλικού θρόνου Κάρολο.

Ο «παλαιός» Άγιος Παύλος

Ο πρώτος χριστιανικός ναός, στη θέση που υψώνεται και σήμερα ο καθεδρικός ναός του Αγίου Παύλου, χτίστηκε το 604 μ. Χ. από τον Αγγλοσάξονα βασιλιά του Κεντ Έθελμπερτ (Ethelbert, 552 – 616), μετά τον προσηλυτισμό του στο χριστιανισμό (597) από τον Άγιο Αυγουστίνο του Καντέρμπερυ.

Ο πρώτος αυτός καθεδρικός ναός του Λονδίνου ήταν μια ξύλινη κατασκευή, που καταστράφηκε από πυρκαγιά. Ξαναχτίστηκε από πέτρα στα 675 – 685 από τον επίσκοπο Έρκενβαλντ (Erkenwald). Όμως και ο ναός αυτός καταστράφηκε με τις επιδρομές των Βίκιγκς κατά τον 9ο αιώνα και χτίστηκε ξανά το 962. Το 1087, η σαξονική αυτή εκκλησία καταστράφηκε πάλι από πυρκαγιά.

Ο Νορμανδός επίσκοπος του Λονδίνου Μωρίς (Maurice), έχοντας την υποστήριξη του βασιλιά Γουλιέλμου του Κοκκινοτρίχη (William Rufus, απεβ. 1100), που μόλις είχε διαδεχθεί τον πατέρα του Γουλιέλμο Α' τον Κατακτητή στον αγγλικό θρόνο (1087), συνέλαβε το μεγαλεπήβολο σχέδιο να οικοδομήσει ένα καθεδρικό ναό που δεν είχε προηγούμενό του στο Λονδίνο.

Το νορμανδικό αυτό οικοδόμημα, που συμπληρώθηκε κατά το 12ο και 13ο αιώνα, έγινε γνωστό ως ο «παλαιός» Άγιος Παύλος. Ήταν η πιο μεγάλη εκκλησία στην Αγγλία και από τους ευρωπαϊκούς καθεδρικούς ναούς μόνο εκείνοι της Σεβίλλης και του Μιλάνου την ξεπερνούσαν σε μέγεθος. Η νορμανδική αυτή μητρόπολη του Αγίου Παύλου ολοκληρώθηκε το 1240, αλλά στα 1258 -1314 το νορμανδικό χοροστάσιο αντικαταστάθηκε με μεγαλύτερο σε πρώιμο γοτθικό ρυθμό. Το μήκος του κτηρίου έφθανε τα 182 περίπου μέτρα, ενώ το κεντρικό βέλος του (1315) ήταν το πιο ψηλό που είχε ως τότε χτιστεί. Έφτανε τα 149 μέτρα.

Η Μεταρρύθμιση, που επικράτησε στην Αγγλία στα χρόνια της βασιλείας του Ερρίκου του Η΄, υπήρξε ο αποφασιστικός παράγοντας της παρακμής του ναού. Τον Ιούνιο του 1561, μέσα σε μια σφοδρή καταιγίδα, το πανύψηλο βέλος του ναού, χτυπημένο από κεραυνό, καταστράφηκε μαζί με ένα μεγάλο μέρος από την οροφή. Το βέλος, που ήταν σύμβολο του Λονδίνου για δυόμισι περίπου αιώνες, ποτέ δεν ξαναχτίστηκε.

Έτσι έμεινε παραμελημένος ο Άγιος Παύλος για πολλά χρόνια, μέχρι που ο βασιλιάς Κάρολος ο Α΄ ανέθεσε την αναστήλωσή του στο διάσημο αρχιτέκτονα Ίνιγκο Τζόουνς (Inigo Jones, 1573 – 1652), ο οποίος, επηρεασμένος από τον κλασικό κόσμο και την αναγεννησιακή τέχνη, αναμόρφωσε εξολοκλήρου το ναό ακολουθώντας τα πρότυπα της Αναγέννησης. Οι ανακαινίσεις αυτές κράτησαν περίπου δέκα χρόνια (1633- 1642).

Ο εμφύλιος πόλεμος, που ξέσπασε ανάμεσα στους βασιλόφρονες και τους κοινοβουλευτικούς και η μεσοβασιλεία του Κρόμγουελ, σταμάτησαν τις εργασίες. Οι βανδαλισμοί ολοκλήρωσαν την καταστροφή, που είχε αρχίσει με την πυρκαγιά του 1561.

Ιστορία και αρχιτεκτονική

Η παλινόρθωση της βασιλείας, με την επιστροφή του Καρόλου Β’ στο θρόνο (1660), βρήκε τον Άγιο Παύλο σε κατάσταση απογοητευτική. Το Σεπτέμβριο μάλιστα του 1666 ξεσπά η «Μεγάλη Πυρκαγιά», η φοβερότερη που γνώρισε στην ιστορία του το Λονδίνο. Ογδόντα επτά ενοριακές εκκλησίες και ο καθεδρικός ναός του Αγίου Παύλου αποτεφρώθηκαν.

Ήταν φανερό πως ο καθεδρικός ναός έπρεπε να χτιστεί πάλι από την αρχή. Ο πιο ξακουστός αρχιτέκτονας της εποχής, ο σερ Κρίστοφερ Ρεν (Sir Christopher Wren, 1632 – 1723) παίρνει την εντολή να αναμορφώσει εξ αρχής το ναό. Το τελικό σχέδιο του Ρεν παίρνει τη βασιλική έγκριση τον Απρίλιο του 1675.

Στις 21 Ιουνίου 1675 μπαίνει ο θεμέλιος λίθος στον πέμπτο κατά σειρά καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου. Και τριάντα πέντε χρόνια αργότερα (1710), ο σερ Κρίστοφερ Ρεν, στα 78 χρόνια του, αξιώνεται να δει το αριστούργημά του τελειωμένο. Ως τα βαθιά γεράματά του, ο Ρεν επισκεπτόταν συχνά το μεγάλο έργο της ζωής του. Μετά από μια τέτοια επίσκεψη, κάποια παγερή ημέρα του Φλεβάρη του 1723, ο διάσημος αρχιτέκτονας πεθαίνει σε ηλικία 91 χρόνων. Και είναι θαμμένος στην κρύπτη του καθεδρικού ναού.

Ο τρούλος του ναού
Το κωδωνοστάσιο με το ρολόι

Στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου κυριαρχεί ο τεράστιος τρούλος (dome), που φτάνει σε ύψος τα 111 μ. και ζυγίζει 68.000 τόνους. Ο τρούλος στον Άγιο Παύλο χρωστά πολλά στον αναγεννησιακό τρούλο (1564 – 1589) του Μιχαήλ Αγγέλου στον Άγιο Πέτρο στη Ρώμη, αλλά το αρχέτυπό του είναι δίχως άλλο το Πάνθεον της Ρώμης.

Ο εξωτερικός θόλος, μια ξύλινη κατασκευή καλυμμένη με μολυβένιο περίβλημα, στηρίζεται σ’ ένα αθέατο κώνο από τούβλο. Ο κώνος αυτός σηκώνει το βάρος του πέτρινου φανόπυργου (lantern). Ένας «πέτρινος εξώστης» (Stone Gallery) περιζώνει εξωτερικά τον τρούλο, ακουμπισμένος σε μια υπέροχη ροτόντα από κίονες. Ακόμη πιο ψηλά, εκεί που ο τρούλος συναντά το φανόπυργο, ένας «χρυσός εξώστης» (Golden Gallery) χαρίζει μια θαυμαστή θέα από το απέραντο Λονδίνο.

Οι τοιχογραφίες με τις οκτώ σκηνές από τη ζωή του Αποστόλου Παύλου (1716 - 19), που φιλοτέχνησε ο Τζέιμς Θόρνχιλ (Thornhill, 1675 – 1734), προσδίδουν ξεχωριστή ευγένεια στην κατασκευή. Κάτω από τα παράθυρα του θόλου, είναι ο «Εξώστης των Ψιθύρων» (Whispering Gallery), περίφημος για την ακουστική του.

Η πρόσοψη του ναού
H πρόσοψη με την κύρια είσοδο στο Ναό

Η δυτική πρόσοψη (west front) του καθεδρικού ναού, σε ρυθμό αναγεννησιακό, διαχωρίζεται σε δύο επίπεδα. Ένα περιστύλιο με έξι δίδυμες κορινθιακές κολόνες αποτελεί το κάτω επίπεδο. Ανάμεσα στους δύο πύργους της πρόσοψης, υπάρχει ένα δεύτερο περιστύλιο με τέσσερις δίδυμες κολόνες, που το στεφανώνει ένα τριγωνικό αέτωμα. Στο τύμπανο ξεχωρίζει μια γλυπτή παράσταση της «Μεταστροφής του Αποστόλου Παύλου», φιλοτεχνημένη από τον Φράνσις Μπερντ (Francis Bird, 1667 – 1731).

Οι μπαρόκ πύργοι στη δυτική πρόσοψη είναι από τις πιο γοητευτικές εμπνεύσεις του Κρίστοφερ Ρεν και αποτελούν το συνδετικό στοιχείο της τέχνης της Αναγέννησης με τον κυρίαρχο κλασικό τρούλο.

Η εσωτερική διακόσμηση: μνημεία και αγάλματα

Ο Ρεν συγκρότησε μια επίλεκτη ομάδα από τους πιο ταλαντούχους καλλιτέχνες της εποχής για να διακοσμήσουν το εσωτερικό του καθεδρικού ναού. Στον Ολλανδό ξυλογλύπτη Γκρίνλινγκ Γκίμπονς (Grinling Gibbons, 1648 – 1721) ανήκει η ξυλόγλυπτη διακόσμηση στα στασίδια του χοροστασίου – από τα πιο τέλεια δείγματα δουλειάς σε ξύλο που υπάρχουν σήμερα. Ο Γκίμπονς δούλεψε και τα ξυλόγλυπτα στο εκκλησιαστικό όργανο.

Στο Γάλλο Ζαν Τιζού (Jean Tijou) οφείλονται οι απαράμιλλες «κοσκινόπορτες» (wrought-iron gates) στην είσοδο της βόρειας πτέρυγας του χοροστασίου και στα πλαγινά κλίτη του ιερού, όπως και η «σιδεριά» στο κιγκλίδωμα της «Γεωμετρικής Κλίμακας» (Geometrical Staircase), που υπάρχει στον πύργο του ρολογιού της δυτικής πρόσοψης. Η μαρμάρινη κολυμπήθρα (1727) στο βορινό εγκάρσιο κλίτος του ναού είναι έργο του Φράνσις Μπερντ.

Σε ένα πεσσό της νότιας πτέρυγας του κυρίως ναού υπάρχει ένα αντίγραφο, που έφτιαξε το 1900 ο Άγγλος ζωγράφος Χόλμαν Χαντ (Hunt, 1827 – 1910) από τον περίφημο πίνακά του «Το φως του Κόσμου», που το πρωτότυπό του (1854) βρίσκεται στο Κεμπλ Κόλετζ της Οξφόρδης.

Στη βορινή αψιδοστοιχία του κυρίως ναού κυριαρχεί το έφιππο μνημείο του Ουέλλινγκτον (1856), έργο του Άλφρεντ Στήβενς (Stevens, 1817 – 1875). Στη νότια πτέρυγα του χοροστασίου βρίσκεται το άγαλμα του Τζων Ντον (John Donne), που δείχνει τον ποιητή μακάβρια τυλιγμένο στο σάβανό του, έργο του 1631 από το Νίκολας Στόουν (Stone, 1586 – 1647). O άμβωνας, σε σχέδιο του Τζων Σήλυ (Seely), εγκαινιάστηκε το 1964.
Το εσωτερικό του Ναού

Η κρύπτη του ναού

Η κρύπτη στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου λέγεται πως είναι η μεγαλύτερη στην Ευρώπη. Σε μια επιβλητική σαρκοφάγο από μαύρο μάρμαρο – φτιαγμένη αρχικά (1524) από τον Ιταλό γλύπτη Μπενεντέττο ντα Ροβετσάνο (Rovezzano, 1474 – 1556) για τον καρδινάλιο Γούλσεϊ (Wolsey, 1473 – 1530) – είναι θαμμένος ο Νέλσον, που σκοτώθηκε στη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ (1805).

Στην κρύπτη βρίσκεται και ο τάφος του Ουέλλινγκτον, μια πελώρια σαρκοφάγος από πορφυρίτη της Κορνουάλλης πάνω σε γρανιτένια βάση. Το εντυπωσιακό νεκροφόρο άρμα, που είχε μεταφέρει το νεκρό Ουέλλινγκτον στον Άγιο Παύλο το 1852, βρίσκεται στη δυτική πλευρά της κρύπτης.

Στη «Γωνιά των Ζωγράφων» είναι θαμμένος ο Φλαμανδός καλλιτέχνης Βαν Ντάυκ, ο οποίος έζησε στην Αγγλία από το 1632 ως το θάνατό του το 1641. Εδώ υπάρχουν και τα μνημεία στους Άγγλους ζωγράφους Ρέυνολντς, Λώρενς, Τέρνερ, Κόνσταμπλ, Χαντ κ. ά. Η Φλόρενς Νάιτινγκέιλ ( Florence Nightingale, 1820 – 1910) έχει επίσης ενταφιαστεί μέσα στην κρύπτη.

Άγιο Βήμα και παρεκκλήσια

Κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια βόμβα που έπεσε στο χοροστάσιο του ναού κατέστρεψε το Άγιο Βήμα και το βικτωριανό μαρμάρινο πολύπτυχο. Το μεταπολεμικό Άγιο Βήμα (1958), από σικελικό μάρμαρο, που το στεφανώνει ένα κιβώριο (baldachino) με ελικωτούς κίονες, έχει ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια.

Πίσω από το Άγιο Βήμα είναι το Παρεκκλήσιο της Αμερικανικής Μνήμης (American Memorial Chapel), αφιερωμένο στους 28.000 Αμερικανούς, οι οποίοι, με βάση τους το βρετανικό έδαφος, σκοτώθηκαν στον τελευταίο πόλεμο.

Στη νότια πτέρυγα του χοροστασίου είναι το Παρεκκλήσιο της Παναγίας (Lady Chapel), φτιαγμένο μεταπολεμικά, μέσα στο οποίο υπάρχει αναστηλωμένο το κατεστραμμένο Άγιο Bήμα του 1888.

Ανακατασκευασμένο μετά τον πόλεμο, στη βορινή πτέρυγα του χοροστασίου, είναι και το Παρεκκλήσιο των Σύγχρονων Μαρτύρων (Chapel of Modern Martyrs), που έχει αφιερωθεί στους αγγλικανούς μάρτυρες μετά το 1850.

Πηγές

Σοφία Σφήκα: "Οι πρωτεύουσες της Ευρώπης: Λονδίνο, Οξφόρδη και Καίμπριτζ", 'Εκδοση: Γραφείο Διοικητικών και Οικονομικών Μελετών και Εκδόσεων ΕΠΕ, Αθήνα, 1981.
Alec Clifton-Taylor: "The Cathedrals of England", Thames and Hudson, London, 1969.
Bryan Little: "English Cathedrals", B.T. Batsford, London, 1972.
"Abbeys, Priories and Cathedrals", Balfour Publications, St. Ives, Huntingdon, England, 1973.
Pitkin "Pride of England" Books: "St. Paul's Cathedral".
"Οι 100 ωραιότεροι καθεδρικοί ναοί του κόσμου" (ελληνική έκδοση), Εκδόσεις Καρακώτσογλου, Αθήνα, 2006.
Δημήτρης Ι. Σφήκας: "Καθεδρικοί ναοί στην Αγγλία", Εφημ. Βραδυνή/Φιλολογική Βραδυνή, 1972.

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

<@=@=@>