Η Δημοκρατία της Τουρκίας είναι μία χώρα που βρίσκεται στη νοτιοδυτική Ασία με ένα μικρό τμήμα της επικράτειας της (3%) στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Μέχρι το 1922, η χώρα ήταν το κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η χερσόνησος της Ανατολίας, που βρίσκεται ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο Θάλασσα συγκροτεί το βασικό τμήμα της χώρας. Η Τουρκία συνορεύει δυτικά με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, ανατολικά με τη Γεωργία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν, νότια με το Ιράκ και τη Συρία.

Μορφολογία

Η χερσόνησος έχει σχήμα περίπου ορθογώνιου παραλληλόγραμμου, του οποίου το εσωτερικό μέρος είναι ένα οροπέδιο, με μέσο ύψος 1.000 μέτρων. Περιβάλλεται δε από συνεχείς οροσειρές, που αφήνουν μόνο μερικά ανοίγματα προς τη θάλασσα. Οι οροσειρές αυτές σχηματίστηκαν κατά την Αλπική Πτύχωση της Τριτογενούς Εποχής.

Οροσειρές

Στα βόρεια εκτείνονται παράλληλα με την παραλία οι Ποντιακές Άλπεις ή οροσειρά του Πόντου, που αρχίζει από τα σύνορα της Ρωσίας και καταλήγει στα στενά του Βοσπόρου. Δυτικά τα βουνά είναι απόκρημνα και σχηματίζουν απότομες ακτές και ακρωτήρια. Εδώ είναι και τα βουνά Όλυμπος, Ίδη και Τμώλος.

Στα νότια του οροπεδίου εκτείνεται η οροσειρά του Ταύρου, που συνεχίζεται ανατολικά με την οροσειρά του Αντίταυρου. Στον Ταύρο υπάρχει μια χαράδρα, που αποτελεί άνοιγμα προς τα ανατολικά της Τουρκίας. Το άνοιγμα αυτό είναι οι λεγόμενες Πύλες της Κιλικίας, από τις οποίες πέρασε ο Μ. Αλέξανδρος πηγαίνοντας για την Ινδία. Ανατολικά το οροπέδιο κλείνεται από το Χακαρί Νταγλαρί (3.630 μ.), Μεγκενί Νταγλαρί (3.610 μ.) και από το βιβλικό και πάντα χιονισμένο όρος Αραράτ (5.156 μ.), που είναι και το υψηλότερο βουνό της Μικράς Ασίας.

Πεδιάδες

Στο κεντρικό οροπέδιο το κλίμα είναι πολύ ξηρό και υπάρχουν στέπες και έρημοι. Στις στέπες οι κάτοικοι τρέφουν κοπάδια από πρόβατα και καλλιεργούν κυρίως δημητριακά.

Τα βουνά δέχονται πολλές βροχές και είναι σκεπασμένα με δάση, ιδίως η οροσειρά του Πόντου. Οι ακτές, κυρίως προς τον Εύξεινο Πόντο και τη Μεσόγειο θάλασσα, έχουν ήπιο κλίμα, μεσογειακό με πολλές βροχές. Εδώ υπάρχουν εύφορες πεδιάδες, που τις διαρρέουν μικροί ποταμοί. Καλλιεργούνται οπωροφόρα δέντρα, αμπέλια, βαμβάκι, καπνός, ακόμα και ζαχαροκάλαμο.

Εδώ, στα παράλια, βρίσκεται και ο περισσότερος πληθυσμός της Τουρκίας και οι μεγαλύτερες πόλεις.

Ποταμοί

Στον Εύξεινο Πόντο χύνονται: ο Σαγγάριος, 600 περίπου χλμ. μήκους, γνωστός από τις μάχες του ελληνικού στρατού στη Μικρασιατική εκστρατεία. Ο Άλυς, που είναι και ο μεγαλύτερος ποταμός της Μ. Ασίας.

Στο Αιγαίο Πέλαγος χύνονται: ο Γεντίζ Νεχρί ή Έρμος που χύνεται στον κόλπο της Σμύρνης. Ο Γκοκσού Νεχρί χύνεται νοτιοδυτικά της Μερσίνης. Ο Ταρσούς ή Κύδνος, ο Σεϋμόν Νεχρί, που χύνεται ανατολικά του Ταρσούς.

Τουρκικά ποτάμια, που χύνονται σε θάλασσες μη ευρωπαϊκές: Ο Ευφράτης, που αποχετεύει τα νερά του μεγαλύτερου μέρους του υψιπέδου της Αρμενίας, εκβάλλει στον Περσικό Κόλπο. Ο Τίγρης, που αποχετεύει τα νερά του Τουρκικού Κουρδιστάν, πηγάζει από τον Αντίταυρο και χύνεται στον Περσικό κόλπο, αφού προηγουμένως ενωθεί με τον Ευφράτη. Ο Αράς Νεχρί ή Άραξος καθορίζει για αρκετό μήκος τα σύνορα της Τουρκικής και της Σοβιετικής Αρμενίας και χύνεται στην Κασπία θάλασσα.

Λίμνες

Νότια της Προποντίδας σε προσχωσιγενείς λεκάνες βρίσκονται οι λίμνες: Μανυάς, Απολυόν και Ιζνίκ (αλμυρή). Στην Πισιδία: η Εγκριντίρ, η Βεϋσεχίρ και οι αλμυρές: Μπουρντούρ, Ατσί και Ασκεχίρ. Στο κέντρο του υψιπέδου, και σε ύψος 900 μέτρων, βρίσκεται η αλμυρή λίμνη Τουσγκαλύ με έκταση 2.500 τετρ. χλμ. Το καλοκαίρι, το μεγαλύτερο μέρος της αποξηραίνεται και αφήνει μεγάλες ποσότητες αλατιού. Στην Ανατολική περιοχή αλμυρή και γεμάτη ψάρια βρίσκεται η λίμνη Βαν, η μεγαλύτερη λίμνη της χώρας με έκταση 3.400 τετρ. χλμ. και σε ύψος 1.720 μέτρα.

Οικονομία

Η Τουρκία είναι κυρίως χώρα γεωργική. Η παραλία του Αιγαίου υπήρξε πάντοτε η περισσότερο αναπτυγμένη περιοχή της Μικράς Ασίας, γιατί δέχεται την ευεργετική επίδραση των δυτικών ανέμων του Αιγαίου, οι οποίοι διαμορφώνουν κλίμα μεσογειακό, με αρκετές βροχοπτώσεις το χειμώνα και ξηρασία το καλοκαίρι. Στον κόλπο του Αδραμυττίου γίνεται η μεγαλύτερη καλλιέργεια ελαιών ενώ, νοτιότερα, και κατά μήκος όλης της παραλίας μέχρι και τη στενή ζώνη της Καρίας, εκτείνεται ο "Κήπος της Τουρκίας". Οι παραλιακές πεδιάδες και οι κοιλάδες μεταξύ των ενδιάμεσων οροσειρών της Λυδίας, που έχουν κατεύθυνση κάθετη προς τις ακτές, επιτρέπουν στους υγρούς θαλάσσιους ανέμους να εισέρχονται βαθιά στο οροπέδιο και να δημιουργούν περιοχές μεταβατικού κλίματος, από την πλούσια παραλιακή ζώνη προς την περιοχή του οροπεδίου. Εδώ καλλιεργούνται δημητριακά, ρύζι, καπνός, αμπέλια, ιδιαίτερα σταφίδα σουλτανίνα, ελιές, βαμβάκι, καννάβι, ηλιόσπορος, γλυκόριζα και τριανταφυλλιές (ρόδα), που βγάζουν ροδέλαιο.

Στο εσωτερικό υπάρχουν κοιτάσματα σιδηρομεταλλεύματος και λιγνίτης.

Η παραλιακή ζώνη του Εύξεινου Πόντου, παρουσιάζει μικρό διαμελισμό. Κατά τόπους σχηματίζονται μικρές κλιμακωτές προς τη θάλασσα περιοχές, όπως και διάφορες κοιλάδες, οι οποίες εισέρχονται στο εσωτερικό των ορεινών όγκων. Χαρακτηριστικό της ζώνης αυτής είναι οι μεγάλες βροχοπτώσεις (900-1.200 χλμ.), που συντελούν στην ανάπτυξη των πυκνών δασών. Καλλιεργούνται στα μέρη αυτά, καπνός, τσάι, λαχανικά, φουντουκιές, αμυγδαλιές, καρυδιές και οπωροφόρα. Ο Εύξεινος Πόντος, παρόλο που είναι μια κλειστή θάλασσα, είναι συχνά τρικυμιώδης και τα λιμάνια του είναι επισφαλή.

Στη νότια Τουρκία η Οροσειρά του Ταύρου και Αντίταυρου δεν απλώνεται απότομα προς τη θάλασσα, αλλά δημιουργεί διάφορες πεδιάδες, όπως της Αττάλειας και της Κιλικίας. Η πεδιάδα της Κιλικίας επικοινωνεί με το εσωτερικό οροπέδιο της Ανατολίας διαμέσου της "Πύλης της Κιλικίας".

Η δίοδος αυτή έχει παίξει σπουδαίο ρόλο στη διακίνηση των λαών. Η μεγάλη βροχόπτωση στην περιοχή αυτή ευνοεί την ανάπτυξη δασών (πλατάνια, δρυς, οξιές, κέδρα, πεύκα και καρυδιές).

Οι περιοχές της Βόρειας, της Δυτικής και της Νότιας Μ. Ασίας, από τ' αρχαία χρόνια ως το 1923 ήταν περιοχές όπου επικρατούσε το ελληνικό στοιχείο.

Η Αρμενία, με το υψίπεδό της, εξαιτίας του ότι βρίσκεται σε απομακρυσμένη περιοχή, παραμένει περιοχή καθαρά αγροτική και κτηνοτροφική. Το Τουρκικό Κουρδιστάν που βρίσκεται νότια του Αρμενικού υψιπέδου, είναι περιοχή φτωχή και αραιοκατοικημένη. Έχει όμως μεγάλο υπόγειο πλούτο, που της δίνει τη δυνατότητα ν' αναπτυχθεί.

Την 1 Ιανουαρίου 2005 η Τουρκία καταργώντας έξι μηδενικά από το εθνικό της νόμισμα εισήγαγε την Νέα Τουρκική Λίρα (YTL), η οποία αντικατέστησε την παλιά (TL).

Ορυκτός Πλούτος

Ο ορυκτός πλούτος της Τουρκίας είναι αξιόλογος, αλλά παρουσιάζει μειονεκτήματα, αφενός επειδή δεν έχει πλήρως ερευνηθεί και από την άλλη πλευρά, είναι διεσπαρμένος σε διάφορα σημεία και η κακή συγκοινωνία δυσκολεύει την έρευνα και την εκμετάλλευση. Έχει λιθάνθρακες μέτριας ποιότητας, πετρέλαιο σε περιορισμένες ποσότητες και σιδηρομεταλλεύματα. Μεγάλης οικονομικής σημασίας είναι τα μεταλλεύματα χρωμίτου. Έχει επίσης χαλκό, μόλυβδο ψευδάργυρο, αντιμόνιο, μαγγάνιο κ.ά.

Μεταφορές

Η Τουρκία διαθέτει σιδηροδρομικό δίκτυο με σημαντικότερη γραμμή τη γραμμή από Κεντρική Ευρώπη - Κωνσταντινούπολη - Εσκή Σεχήρ - Άγκυρα - Άδανα - Βαγδάτη και δεύτερη γραμμή προς την Άγκυρα - Ερζερούμ - Τιφλίδα. Έχει και οδικό δίκτυο κάπως αναπτυγμένο. Έχει πλήρες αεροπορικό εσωτερικό δίκτυο, καθώς και για το εξωτερικό. Επίσης διαθέτει και θαλάσσια συγκοινωνία.

Βιομηχανία

Παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται, η τουρκική βιομηχανία είναι περιορισμένη. Η σημερινή βιομηχανία είναι συγκεντρωμένη στα μεγάλα αστικά κέντρα, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Προύσα, Άδανα και Άγκυρα. Λειτουργούν βιομηχανίες τροφίμων, καπνοβιομηχανία, υφαντουργία- ταπητουργία, χαρτοβιομηχανία, περιορισμένη χημική βιομηχανία, μεταλλοβιομηχανία και μηχανοκατασκευές, τρακτέρ και αυτοκινήτων.

Δημογραφία

Η Τουρκία έχει πληθυσμό 59.869.000 κατ.

Πρωτεύουσα της Τουρκίας είναι η Άγκυρα με 3.022.000 κατοίκους. Είναι κτισμένη στο κέντρο του οροπεδίου της Ανατολίας σε μικρή απόσταση από τη θέση της αρχαίας Χετταϊκής Ακρόπολης, όπου ήταν σταυροδρόμι περάσματος καραβανιών.

Μεγάλες πόλεις

Η μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας είναι η Κωνσταντινούπολη, με πληθυσμό 6.620.000 κατοίκους. Η σημερινή πόλη αποτελείται βασικά από τέσσερα τμήματα: Την παλαιά Πόλη, που έχει χτιστεί σε μια μικρή χερσόνησο μεταξύ Προποντίδας και Κερατίου Κόλπου, εκεί όπου βρισκόταν το αρχαίο Βυζάντιο, τη Νέα Πόλη (Γαλατάς και Πέραν), τις εξωτερικές συνοικίες και τα περίχωρα και το τμήμα που βρίσκεται στο ασιατικό έδαφος. Στην παλιά πόλη, που έχει κτιστεί σε επτά λόφους, όπως και η αρχαία Ρώμη, βρίσκονται ο Ναός της Αγίας Σοφίας, πολλά βυζαντινά μνημεία, τεμένη, ανάκτορα των σουλτάνων, το πανεπιστήμιο και η ιστορική ελληνική συνοικία του Φαναρίου, όπου είναι και το ελληνικό Πατριαρχείο. Τη νέα και την παλιά πόλη συνδέουν δύο μεγάλες γέφυρες, η γέφυρα του Γαλατά και η γέφυρα του Ατατούρκ.

Η Σμύρνη είναι η τρίτη πόλη της Τουρκίας σε πληθυσμό με 1.600.000 κατοίκους. Είναι χτισμένη στο μυχό του ομώνυμου κόλπου, στο νότιο άκρο μιας γόνιμης προσχωματικής πεδιάδας. Πριν το 1922 στη Σμύρνη υπήρχε αρκετό ελληνικό στοιχείο, που κρατούσε όλη την εμπορική κίνηση της πόλης και του λιμανιού. Γνωστή είναι από την ιστορία, η καταστροφή και η πυρπόληση της Σμύρνης. Η Προύσα, στους πρόποδες του Ολύμπου, είναι παλιό κέντρο μεταξοβιομηχανίας. Υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα του Οσμανικού κράτους. Τα πολλά τεμένη, οι τάφοι των σουλτάνων και το μαυσωλείο του Σουλτάν Ομάν της δίνουν έντονο μουσουλμανικό χρώμα. Τα Άδανα, τέταρτη πόλη, με βιομηχανία αγροτικών προϊόντων της πλούσιας πεδιάδας. Η Σαμψούντα, λιμάνι εξαγωγής καπνών, η Κερασούντα, λιμάνι εξαγωγής ξηρών καρπών. Η Σινώπη, αρχαία ελληνική αποικία, πατρίδα του φιλόσοφου Διογένη. Η Αλεξανδρέττα, παλιό λιμάνι διαμετακομιστικού εμπορίου. Χρησιμοποιείται σήμερα από τους Τούρκους ως ναύσταθμος της Ανατολικής Μεσογείου. Το Εσκή Σεχήρ, συγκοινωνιακός κόμβος, βρίσκεται σε εύφορη γεωργική περιοχή, με σχετική βιομηχανία. Το Αφιόν Καραχισάρ, που ήταν το τελευταίο θέατρο μεγάλων μαχών του ελληνικού στρατού στη Μικρασιατική εκστρατεία. Το Ικόνιο, από τις λαμπρότερες τουρκικές πόλεις. Η Καισάρεια, η Αμάσεια, πατρίδα του Στράβωνα. Το Ερζερούμ, η μεγαλύτερη πόλη της τουρκικής Αρμενίας.

Στην Προποντίδα υπάρχουν δυο συστάδες νησιών: του Μαρμαρά και των Πριγκιποννήσων, που κατοικούνταν κυρίως από Έλληνες. Στο νησί Χάλκη, των Πριγκιποννήσων, υπάρχει η περίφημη Θεολογική Σχολή Χάλκης. Στην έξοδο των Δαρδανελίων είναι τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος που ως το 1923 ήταν ελληνικά και δόθηκαν στην Τουρκία με τη συνθήκη της Λωζάνης.

Ιστορία

Η ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας ξεκινά με την ίδρυση της δημοκρατίας στις 29 Οκτωβρίου 1923 (η Δημοκρατία ανακηρύχθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1921), από τα κατάλοιπα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Μουσταφά Κεμάλ "Ατατούρκ" ήταν ο πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Η κυβέρνηση δημιουργήθηκε από τα μέλη της επαναστατικής ομάδας της Άγκυρας που είχε αρχηγό τον Ατατούρκ και είχε νικήσει τους Έλληνες στη δυτική Τουρκία (βλέπε Ελληνοτουρκικός Πόλεμος 1919-1922). Η Συνθήκη της Λωζάνης, που υπογράφτηκε στις 24 Ιουλίου 1923, και την οποία διαπραγματεύτηκε ο Ισμέτ Ινονού εκ μέρους της κυβέρνησης της Άγκυρας, εδραίωσε την πλειοψηφία των σύγχρονων συνόρων της χώρας (εκτός από την επαρχία Χατάι που παραχωρήθηκε στην Τουρκία από τη Γαλλία το 1939). Ο Κεμάλ εισήγαγε πολλούς νεωτερισμούς στην Τουρκία, ένας από τους οποίους ήταν η αντικατάσταση στην τουρκική γλώσσα του αραβικού αλφαβήτου με το λατινικό.

Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η Τουρκία έμεινε ουδέτερη. Το 1974 με αφορμή ένα πραξικόπημα στην Κύπρο με αποτέλεσμα την ανατροπή του πρόεδρου Μακαρίου Γ',εισέβαλε στο νησί και απέκτησε την κατοχή του 38% του εδάφους. Παρά το ψήφισμα του ΟΗΕ που ζητούσε την απόσυρση των τουρκικών δυνάμεων, η Τουρκία εγκατέστησε ένα κράτος στη Βόρεια Κύπρο, το οποίο είναι αναγνωρισμένο μόνο από την ίδια, διαιωνίζοντας το Κυπριακό πρόβλημα. Πρόσφατα έκανε βήματα η Οργάνωση Ισλαμικών Διασκέψεων, η οποία αποτελείται από εκπροσώπους 57 ισλαμικών κρατών, να αναγνωρίσει την Βόρεια Κυπριακή Δημοκρατία.

Από την γέννησή της η Τουρκική Δημοκρατία υπέστη πολλές φορές την επέμβαση των ίδιων της των ενόπλων δυνάμεων με πολλά πραξικοπήματα. Εώς σήμερα η πολιτική της Τουρκίας καθορίζεται κατά ένα μεγάλο βαθμό από την ηγεσία των Τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.

Η Τουρκία είναι από το 2004 μία αναγνωρισμένη υποψήφια για ένταξη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την 1 Ιανουαρίου 2005 η Τουρκία καταργώντας έξι μηδενικά από το εθνικό της νόμισμα εισήγαγε την Νέα Τουρκική Λίρα (YTL), η οποία αντικατέστησε την παλιά (TRL). Η κυρίαρχη θρησκεία στην Τουρκία είναι το Ισλάμ.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Κυβέρνηση

* (Τουρκικά) E-Turkiye - Επίσημος κόμβος της Τουρκικής κυβέρνησης

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

<@=@=@>