Η Δημοκρατία της Πολωνίας (Rzeczpospolita Polska) βρίσκεται στην κεντρική Ευρώπη και συνορεύει με τη Γερμανία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία, τη Λιθουανία και τη Ρωσία (συγκεκριμένα με την περιοχή Καλίνινγκραντ, η οποία ανήκει στη Ρωσία). Έχει έκταση 312.685 τ.χλμ. και πληθυσμό 38,62 εκατομμύρια.

Πρωτεύουσα της Πολωνίας είναι η Βαρσοβία, ενώ άλλες μεγάλες πόλεις είναι η Κρακοβία, το Βρότσλαβ, το Πόζναν, τo Γκντανσκ και το Λοτζ. Επίσημη γλώσσα είναι η πολωνική και επίσημο νόμισμα το ζλότι.

Η Πολωνία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Μαΐου 2004 ενώ επιπλέον, είναι μέλος του NATO (1999), του ΟΗΕ, του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης)(1996) και του ΔΟΕ (Διεθνής Οργανισμός Εμπορίου)(1995).

Πρόκειται για μια χώρα η οποία με την πάροδο των χρόνων παρουσίαζει σταθερή πλήν όμως αξιόλογη ανέλιξη.

Βαρσοβία, Πόζναν,

Γεωγραφία

Μορφολογία

Η Πολωνία είναι πεδινή χώρα, αυτό εξάλλου σημαίνει και το όνομά της στα σλάβικα. Το πολωνικό ανάγλυφο παρουσιάζει τρεις μορφές: Τη μεγάλη Πολωνική πεδιάδα που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας, τα κυματοειδή υψίπεδα στο βόρειο τμήμα, της Πομερανίας στα δυτικά και της Μαζουρίας στα ανατολικά, και τη λοφώδη περιοχή, που βρίσκεται νότια της πεδιάδας και ανυψώνεται προς τη ζώνη στα νότια σύνορα της Πολωνίας με την Τσεχία και τη Σλοβακία. Στην τελευταία αυτή περιοχή υψώνονται οι κορυφές των Δυτικών Καρπαθίων στα ΝΑ (όρη Τάτρα, υψ. 2.655 μ. και Μπεσκίντε, υψ. 1.725 μ.) και των Σουδητικών ορέων (υψ. 1.602 μ.) στα ΝΔ.

Ποτάμια - Λίμνες

Πλούσιο είναι το υδρογραφικό δίκτυο της Πολωνίας. Το κεντρικό, και ιδίως το βόρειο πεδινό τμήμα της, καλύπτεται από πολλές μικρές λίμνες, που προέρχονται από τη δράση των παγετώνων του Τεταρτογενούς. Κύριοι ποτάμιοι άξονες είναι ο Όντερ, στα σύνορα με τη Γερμανία, με τους παραποτάμους του Νότετς και Νάισε, και ο Βιστούλας με τους παραποτάμους του Μπουγκ, Πιλίτσα κ.ά. Και οι δύο χύνονται στη Βαλτική θάλασσα.

Οι ακτές της Πολωνίας στη Βαλτική είναι επίπεδες και αλίμενες με δύο μόνο εξαιρέσεις: τους κόλπους του Γκντανσκ στα ανατολικά και του Στετίνου στα δυτικά.

Κλίμα

Το κλίμα είναι ήπιο ηπειρωτικό εξαιτίας των δυτικών ωκεάνιων ανέμων που επικρατούν. Προς Α γίνεται περισσότερο ηπειρωτικό. Επικρατούν δυτικά ρεύματα υγρού και θερμού αέρα. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 8° C, ενώ οι μεγαλύτερες βροχοπτώσεις σημειώνονται το καλοκαίρι.

Ιστορία

Στο χώρο, περίπου, της σημερινής Πολωνίας σημειώνονταν από τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια εισβολές διάφορων λαών. Από τα τέλη του 5ου αι. και τις αρχές του 6ου σλαβικά κυρίως φύλα εγκαταστάθηκαν στα βαθύπεδα του Βιστούλα και του Όντερ και δημιούργησαν τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες. Από τον 9ο αι. σχηματίστηκε μια μορφή κράτους, που οριστικοποιήθηκε όμως μόνο στις τελευταίες δεκαετίες του 10ου αι., υπό την ηγεμονία του Μιέσκο Α’, που έγινε ιδρυτής της δυναστείας των Πιάστ.

Στα χρόνια της βασιλείας του Μιέσκο (960-992) το πολωνικό κράτος επεκτάθηκε στη Σιλεσία και στην Πομερανία και οι κάτοικοι εκχριστιανίστηκαν. Ο γιος και διάδοχός του Βολέσλαος Α’ ο Ανδρείος (992-1025) κατάφερε να του αναγνωριστεί ο τίτλος του βασιλιά από τον αυτοκράτορα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας και επέκτεινε την κυριαρχία του. Με τους συνεχείς πολέμους όμως και κυρίως τις καταπιεστικές επιδρομές των Τευτόνων Ιπποτών, το κράτος εξασθένησε και βαθμιαία χωρίστηκε σε μικρά δουκάτα. Το 1333 ο Καζιμίρ Γ’ ο Μέγας (1333-1370), από τη δυναστεία των Πιάστ, κατάφερε να ενώσει και πάλι το κράτος, να το επεκτείνει και να δημιουργήσει στους Πολωνούς το αίσθημα της εθνικής συνείδησης. Σε αυτόν οφείλεται και η ίδρυση του πανεπιστημίου της Κρακοβίας (1364). Τον Καζιμίρ διαδέχτηκε στο θρόνο ο Λουδοβίκος Α' ο Μέγας και αυτόν η κόρη του Εδβίγη, η οποία μετά το γάμο της με τον ηγεμόνα των Λιθουανών Λαδίσλαο Γιγκέλο πέτυχε την ένωση του πολωνικού με το λιθουανικό βασίλειο. Ο Λαδίσλαος Β', όπως ονομάστηκε ως βασιλιάς της Πολωνίας, κατατρόπωσε το 1410 τους Τεύτονες Ιππότες και επέκτεινε το κράτος του προς τα ανατολικά.

Μετά το θάνατο του Λαδίσλαου ακολούθησαν δύο σχεδόν αιώνες στους οποίους οι Πολωνοί αντιμετώπισαν συνεχείς πιέσεις από μέρους των Τούρκων, των Πρώσων και των Ρώσων και το κράτος τους συρρικνώθηκε κατά πολύ. Στο τέλος του 17ου αι. ο Ιωάννης Σομπιέσκι κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες προκειμένου να σώσει την Πολωνία από την οριστική καταστροφή. Με τη νίκη του κατά των Τούρκων στη Βιέννη (δεύτερη πολιορκία Βιέννης, 1683) και την εκδίωξή τους από την Ουγγαρία και το πολωνικό έδαφος, έφερε μία ευεργετική αναλαμπή στην ιστορική πορεία του κράτους. Όμως, ενώ τα άλλα κράτη της Ευρώπης είχαν δημιουργήσει ισχυρές κεντρικές εξουσίες και είχαν προχωρήσει σε νέες, εξελιγμένες μορφές κοινωνικής οργάνωσης και τεχνολογίας, η Πολωνία είχε παραμείνει ένα μεσαιωνικό, ουσιαστικά, κράτος με φεουδαρχική κοινωνική δομή, από όπου έλειπε η δημιουργική αστική τάξη. Έτσι, μετά το θάνατο του Σομπιέσκι (1696) τρομερή αναρχία, που προκλήθηκε κυρίως από τις αυθαιρεσίες των ευγενών, οδήγησε το κράτος στο χάος. Συνεχείς επεμβάσεις από μέρους των Μεγάλων Δυνάμεων επιτάχυναν τη διάλυση της χώρας, τα εδάφη της οποίας αποτέλεσαν το αντικείμενο των κατακτητικών διαθέσεων της Ρωσίας, της Αυστρίας και της Πρωσίας.

Στα τέλη του 18ου αι. άρχισε ο διαμελισμός της Πολωνίας, που βρισκόταν κάτω από ρωσική επιρροή. Το 1772, με τη συνθήκη της Πετρούπολης, μεγάλα τμήματά της διαμοιράστηκαν μεταξύ της Αυστρίας, της Πρωσίας και της Ρωσίας. Η απόφαση προκάλεσε την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των Πολωνών και την ψήφιση δημοκρατικού συντάγματος. Το κίνημα όμως είχε άδοξο τέλος. Η ρωσική επέμβαση με τα όπλα οδήγησε στο δεύτερο διαμελισμό του πολωνικού εδάφους (1793). Οι εξεγέρσεις των Πολωνών πατριωτών, με επικεφαλής το Τ. Κοστσιούσκο, δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα. Δύο χρόνια αργότερα (1795) η Πολωνία διαμελίστηκε για τρίτη φορά και έπαψε να υπάρχει ως κράτος. Το 1807 ο Ναπολέοντας ανεξαρτητοποίησε ένα τμήμα της Πολωνίας δημιουργώντας το Μεγάλο Δουκάτο της Βαρσοβίας, από έδαφος που ανήκε στην Πρωσία. Με την πτώση του Ναπολέοντα και το Συνέδριο της Βιέννης (1815) ο οριστικός διαμελισμός της Πολωνίας κατακυρώθηκε. Το μεγαλύτερο τμήμα της δόθηκε στη Ρωσία και αποτέλεσε το «Βασίλειο της Πολωνίας», με μια στοιχειώδη αυτονομία, αλλά βρισκόταν υπό την κυριαρχία του τσάρου, ο οποίος είχε και τον τίτλο του βασιλιά της Πολωνίας. Αλλά και αυτή η αυτονομία καταργήθηκε μετά την αποτυχία της εξέγερσης των Πολωνών το 1830. Από τότε επιχειρήθηκε συστηματικός εκρωσισμός και η χώρα έπεσε σε παρακμή.

Με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919) τα πολωνικά σύνορα αποκαταστάθηκαν σε εκείνα του διαμελισμού του 1772 και η Πολωνία έγινε πάλι ανεξάρτητο κράτος. Αλλά οι κομματικές διενέξεις στο εσωτερικό, η δικτατορική διακυβέρνηση και οι συνεχείς απειλές από το εξωτερικό, και ιδιαίτερα από τη Xιτλερική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη του νέου κράτους, που έγινε εύκολη λεία στην ταυτόχρονη σχεδόν επίθεση Γερμανών και Σοβιετικών το 1939. Ύστερα από σκληρή γερμανική κατοχή, στη διάρκεια της οποίας σημειώθηκε η εξέγερση της Βαρσοβίας (1944), που καταπνίγηκε στο αίμα, η Πολωνία βγήκε από το β’ παγκόσμιο πόλεμο με ελαττωμένο το έδαφός της από τα ανατολικά (παραχώρησε τμήμα της στη Ρωσία) και αυξημένο από τα δυτικά, με τα εδάφη που της παραχωρήθηκαν από τη Γερμανία.

Για δύο χρόνια η Πολωνία κυβερνήθηκε από την Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης και στη συνέχεια από κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Με τις εκλογές του 1947 ανέβηκε στην εξουσία το Ενωμένο Εργατικό Κόμμα. Η Πολωνία περιήλθε υπό τον έλεγχο της τότε Σοβιετικής Ένωσης και υποχρεώθηκε να ακολουθεί τη γραμμή της Μόσχας.

Από τα μέσα του 1979 εκδηλώθηκε γενική αναταραχή στη χώρα, στην οποία πρωτοστατούσαν οι εργάτες του συνδικάτου «Αλληλεγγύη» με επικεφαλής το Λεχ Βαλέσα. Το 1981 με επέμβαση της τότε Σοβιετικής Ένωσης απομακρύνθηκε από την ηγεσία του κομουνιστικού κόμματος ο μετριοπαθής Στ. Κάνια και τη θέση του κατέλαβε ο στρατηγός και πρωθυπουργός Β. Γιαρουζέλσκι, ο οποίος έθεσε εκτός νόμου την «Αλληλεγγύη» και επέβαλε στρατιωτικό νόμο, προσπαθώντας να επαναφέρει τη χώρα στην ομαλότητα. Το 1989 η κυριαρχούμενη από τους κομουνιστές κυβέρνηση της Πολωνίας ήρθε σε συμφωνία με τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης, γεγονός που έγινε αιτία να επέλθουν μεγάλες αλλαγές στο πολιτικό και οικονομικό σύστημα της χώρας, ενώ σε σύντομο χρονικό διάστημα πραγματοποιήθηκαν ελεύθερες εκλογές. Στις πρώτες πολυκομματικές εκλογές, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι υποστηριζόμενοι από την «Αλληλεγγύη» υποψήφιοι εκλέχτηκαν πανηγυρικά στις περισσότερες επαρχίες. Τον Αύγουστο του 1989 ο Τ. Μαζοβιέτσκι έγινε ο πρώτος μη κομουνιστής πρωθυπουργός της Πολωνίας μετά το 1950 και ο πρώτος στην Ανατολική Ευρώπη. Το 1990 άρχισε να εφαρμόζεται πρόγραμμα αποκρατικοποίησης, ο στρατηγός Γιαρουζέλσκι παραιτήθηκε και πρόεδρος της Πολωνίας εκλέχτηκε ο ηγέτης της «Αλληλεγγύης» Λεχ Βαλέσα. Στις προεδρικές εκλογές του 1995 ο Βαλέσα έχασε και νικητής αναδείχτηκε ο Α. Κβασνιέβσκι, ο οποίος επανεκλέχτηκε και το 2000.

Τον Απρίλιο του 1994 η χώρα υπέβαλε αίτηση για ένταξή της στην ΕΕ η οποία εγκρίθηκε και δέκα χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 2003, υπογράφτηκε η συμφωνία ένταξης. Το 2004 έγινε η επίσημη ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οικονομία

Πρωτογενής παραγωγή

Σημαντικό παράγοντα για την οικονομία της χώρας αποτελούν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Το μισό, περίπου, από το πολωνικό έδαφος είναι καλλιεργήσιμο, με κυριότερα προϊόντα τα δημητριακά, τις πατάτες, τα ζαχαρότευτλα, το λινάρι, το λυκίσκο, τον καπνό κ.ά. Η κτηνοτροφία περιλαμβάνει την εκτροφή προβάτων, χοίρων, βοοειδών, αλόγων κτλ. Αρκετή αναπτυγμένη είναι επίσης η αλιεία στα παράλια της Βαλτικής. Σημαντικό οικονομικό παράγοντα αποτελεί και η εκμετάλλευση του δασικού πλούτου της χώρας.

Βιομηχανία - Εμπόριο

Η Πολωνία είναι κατά κύριο λόγο χώρα βιομηχανική, γεγονός που οφείλεται κυρίως στις τεράστιες ποσότητες γαιανθράκων που περιέχει η περιοχή της Σιλεσίας στο νότιο τμήμα, και που χρησιμοποιούνται ως κύρια πηγή ενέργειας. Εκτός από τους γαιάνθρακες, το υπέδαφος της Πολωνίας προσφέρει σίδηρο, χαλκό, μόλυβδο, ψευδάργυρο, λιγνίτη, θειάφι, φυσικά αέρια, πετρέλαιο και ορυκτό αλάτι.

Οι σημαντικότεροι κλάδοι της πολωνικής βιομηχανίας είναι η μεταλλουργία, η χαλυβουργία, η μηχανουργία, η υφαντουργία και ακολουθούν οι βιομηχανίες χημικών προϊόντων, ειδών διατροφής, χαρτοποιίας, ηλεκτρικών ειδών, επεξεργασίας ελαστικού και τσιμεντουργίας.

Η Πολωνία εξάγει κυρίως γαιάνθρακες, μηχανήματα, υφάσματα και γεωργικά προϊόντα.

Πολιτική και εκλογές

Το καθεστώς της Πολωνίας είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας. Την εκτελεστική εξουσία ασκεί η κυβέρνηση και τη νομοθετική η Δίαιτα, που αποτελείται από 460 μέλη, και η Γερουσία με 100 μέλη, τα οποία εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία για τέσσερα χρόνια. Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η πολωνική και επικρατέστερη θρησκεία ο ρωμαιοκαθολικισμός. Νομισματική μονάδα είναι το ζλότι.

Εκτός από την πρωτεύουσα Βαρσοβία οι μεγαλύτερες πόλεις της Πολωνίας είναι οι Κρακοβία (738.150 κάτ.), Λοντζ (800.110 κάτ.), Μπρεσλάου (636.785 κάτ.), Πόζναν (576.899 κάτ.), Γκντανσκ (461.300 κάτ.), Στσέτσιν (419.000 κάτ.), Μπιντγκός (363.468 κάτ.), Κατοβίτσε (363.000 κάτ.) κ.ά.

Εκλογές

Οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 21 Οκτωβρίου του 2007. Στις εκλογές αυτές η κεντροδεξιά Αντιπολίτευση κατήγαγε νίκη.

Πολιτισμός

Η Πολωνία συνέβαλε αποφασιστικά στην παγκόσμια κουλτούρα με πολλούς επιστήμονες και συγγραφείς. Τα χρονικά του 10ου αι., καθώς και η θρησκευτική φιλολογία, αποτελούν τα αρχαιότερα στοιχεία στον τομέα αυτό. Η Ακαδημία της Κρακοβίας ανέδειξε έξοχους θεολόγους, μαθηματικούς και αστρονόμους, όπως ο Κοπέρνικος. Όλοι οι συγγραφείς του 15ου αι. έγραψαν στη λατινική. Ο 16ος αι. ωστόσο θεωρείται ο χρυσός αιώνας της πολωνικής φιλολογίας. Μεταξύ 1511 και 1514 εκδόθηκε στην Πολωνία το πρώτο έντυπο βιβλίο. Ο 17ος αι., και ιδιαίτερα το δεύτερο μισό αυτού, ήταν περίοδος πολέμων με καταστρεπτικά αποτελέσματα, καθώς διακόπηκε κάθε επαφή με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Μετά τη διάλυση του πολωνικού κράτους δεν έσβησε το δημιουργικό πνεύμα, αλλά είχε αντίθετα τρεις ανθηρές περιόδους, με το ρομαντισμό κατά το πρώτο μισό του 19ου αι., το ρεαλισμό κατά το δεύτερο μισό του και την περίοδο της «Νέας Πολωνίας».

Στον τομέα των φυσικών επιστημών μία από τις σημαντικές μορφές ήταν η Πολωνέζα Μαρία Κιουρί.

Σημαντική υπήρξε η συμβολή της Πολωνίας στον τομέα της κλασικής μουσικής. Ο Φρεντερίκ Σοπέν αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα παραδείγματα.

Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνώρισε στην Πολωνία και η τέχνη του κινηματογράφου, με σημαντικότερους εκπροσώπους τους παγκοσμίως γνωστούς σκηνοθέτες Ρ. Πολάνσκι, Κρ. Κισλόφσκι, Α. Βάιντα κ.ά.

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

<@=@=@>