HellenicaWorld

Το Λυκόφως των Θεών (γερμανικά: Götterdämmerung) είναι το τελευταίο μέρος, μουσικό δράμα, της τετραλογίας έργων όπερας του Ρίχαρντ Βάγκνερ, Το Δαχτυλίδι του Νιμπελούνγκου. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 17 Αυγούστου του 1876 στο Μπαϊρόιτ, στα πλαίσια της πρώτης παρουσίασης ολόκληρης της τετραλογίας του Βάγκνερ. Ο τίτλος του έργου αποτελεί μετάφραση του όρου Ράγκναροκ στα γερμανικά. Στη Σκανδιναβική μυθολογία, το Ράγκναροκ συμβολίζει την μάχη του τέλους του κόσμου.

Το τελευταίο μέρος αυτό αρχίζει με την ικανοποίηση του αμοιβαίου έρωτα των δύο υπάρξεων της βαλκυρίας Μπρυνχίλτης, κόρης του υπάτου των θεών Βόταν, και του ήρωα Ζίγκφριντ, ο οποίος χάρις στη τόλμη του κατόρθωσε να φθάσει μέχρι αυτής μέσα από φλόγες που προστάτευαν τον ύπνο της. Κάτω όμως από την γοητεία της "εν ευτυχία" ανθρώπινης φύσης τους, λησμονούν το υψηλότερο σκοπό τους, να παρεμποδίσουν τη δύση της κυριαρχίας των θεών. Έτσι υφίστανται όλες τις δοκιμασίες και τις απαγοητεύσεις που κατά κανόνα επιφυλάσσονται στην ευτυχία μέχρι τον θάνατο του Ζίγκφριντ και της αυτοθυσίας της Μπρυχίλντης που βλέποντας την Βαλχάλλα ή Βελχούντε να γίνεται παρανάλωμα του πυρός, πηδά μέσα στις φλόγες έφιππη προσφέροντας τον ευατό της ολοκαύτωμα.

Τότε και το "δακτυλίδι των Νιμπελούγκεν" επανέρχεται στη θέση του που απ΄ την αρχή ήταν στον Ρήνο όπου και αναλαμβάνουν πλέον τη φύλαξή του οι κόρες του ποταμού.

Χαρακτήρες

* Ζίγκφριντ (τενόρος)
* Μπρυνχίλντε (σοπράνο) - Βαλκυρία
* Γκούντερ (βαρύτονος) - Βασιλιάς των Γκιμπιχούνγκεν (Βαρύτονος)
* Γκουτρούνε (σοπράνο), - Αδελφή του Γκούντερ
* Άλμπεριχ (βαθύφωνος) - Νάνος Νιμπελούνγκεν
* Χάγκεν (βαθύφωνος) - Γιος του Άλμπεριχ
* Βαλτράουτε (mezzo-soprano) - Βαλκυρία
* Βογκλίντε (σοπράνο) - Κόρη του Ρήνου
* Βελγκούντε (mezzo-soprano) - Κόρη του Ρήνου
* Φλοσχίλντε (mezzo-soprano) - Κόρη του Ρήνου
* Τρεις Νορν (κοντράλτο, mezzo-soprano, σοπράνο)

Στο Λυκόφως των Θεών, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μέρη του κύκλου του Δαχτυλιδιού, η πλοκή καθοδηγείται αποκλειστικά από ανθρώπινους χαρακτήρες.

Πλοκή

Πρόλογος

Οι τρεις Νορν, κόρες της Έρντα, υφαίνουν το κέντημα της Μοίρας και τραγουδούν για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, όταν και θα επέλθει το τέλος των Θεών. Ξαφνικά οι κλωστές τους κόβονται και θρηνώντας για την απώλεια της ικανότητάς τους να ελέγχουν τη Μοίρα, εγκαταλείπουν τη σκηνή. O Ζίγκφριντ παραδίδει το Δαχτυλίδι στη Μπρυνχίλντε ενώ ο ίδιος παίρνει την ασπίδα και το άλογό της.

Πράξη 1η

Η πρώτη σκηνή διαδραματίζεται στο παλάτι των Γκιμπιχούνγκεν (Gibichungen, απόγονοι του βασιλιά Gibich). Ο βασιλιάς τους, Γκούντερ, δέχεται την προτροπή του αδελφού του Χάγκεν προς εύρεση μίας συζύγου για τον ίδιο και ενός συζύγου για την αδελφή τους Γκουτρούνε, προτείνοντας την Μπρυνχίλντε και το Ζίγκφριντ αντίστοιχα. Παράλληλα, ο Χάγκεν εφοδιάζει την Γκουτρούνε με ένα μαγικό φίλτρο με τη βοήθεια του οποίου, ο Ζίγκφριντ θα την ερωτευτεί. Ο Ζίγκφριντ εμφανίζεται στο παλάτι, αναζητώντας να συναντήσει τον Γκούντερ, ο οποίος του προσφέρει φιλοξενία, ενώ η αδελφή του προσφέρει στον επισκέπτη ένα ποτό, στο οποίο έχει προσθέσει το μαγικό φίλτρο. Υπό την επήρεια του, ο Ζίγκφριντ χάνει κάθε ανάμνηση της Μπρυνχίλντε και ερωτεύεται την Γκουτρούνε. Στη συνέχεια, ο Γκούντερ του μιλά για την Μπρυνχίλντε και τη φωτιά που την περιβάλλει ως τιμωρία και ο ίδιος ο Ζίγκφριντ προσφέρεται να την σώσει, προκειμένου να γίνει μετέπειτα σύζυγος του Γκούντερ.

Την ίδια στιγμή, η Μπρυνχίλντε δέχεται την επίσκεψη της βαλκυρίας Βαλτράουτε, η οποία την ενημερώνει πως ο Βόταν έχει προειδοποιήσει τους θεούς για το τέλος τους, το οποίο είναι αναπόφευκτο εκτός εάν εκείνη επιστρέψει το Δαχτυλίδι. Η Μπρυνχίλντε αρνείται να το παραδώσει και η Βαλτράουτε την εγκαταλείπει. Ο Ζίγκφριντ, μεταμφιεσμένος ως Γκούντερ, εμφανίζεται μπροστά στη Μπρυνχίλντε την οποία απελευθερώνει και της αποσπά το Δαχτυλίδι.

Πράξη 2η

Ο Χάγκεν, που βρίσκεται στην όχθη του Ρήνου, δέχεται στον ύπνο του την επίσκεψη του πατέρα του, Άλμπεριχ, μετά από την προτροπή του οποίου ορκίζεται να αποκτήσει το Δαχτυλίδι. Ο Ζίγκφριντ εμφανίζεται με την πραγματική του μορφή ενώ ο Γκούντερ με την Μπρυνχίλντε ακολουθούν, μέσα σε μία βάρκα. Ο Χάγκεν προαναγγέλλει το γάμο του βασιλικού ζεύγους στο πλήθος. Όταν η Μπρυνχίλντε αντικρύζει τον Ζίγκφριντ, παρατηρεί πως φορά το Δαχτυλίδι, αν και ήταν ο Γκούντερ αυτός που το διεκδίκησε. Από το θυμό της για την προδοσία του, ζητά εκδίκηση, ενώ ο Ζίγκφριντ, που ακόμα δεν έχει ανακτήσει τη μνήμη του, δηλώνει πως υπήρξε συνεπής στη συμφωνία του με τον Γκούντερ και πως η Μπρυνχίλντε ψεύδεται. Το πλήθος αποχωρεί και μένουν μόνοι ο Χάγκεν, η Μπρυνχίλντε και ο Γκούντερ. Ο Χάγκεν προτείνει το θάνατο του Ζίγκφριντ και για να πείσει τον Γκούντερ, του επισημαίνει τη δύναμη που μπορεί να αποκτήσει μέσα από το Δαχτυλίδι. Σχεδιάζουν να σκοτώσουν το Ζίγκφριντ με τρόπο ώστε να φαίνεται ως ατύχημα.

Πράξη 3η

Κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού με τον Χάγκεν και τον Γκούντερ, ο Ζίγκφριντ χάνεται και συναντά τυχαία τις Κόρες του Ρήνου, οι οποίες ζητούν ως αντάλλαγμα το Δαχτυλίδι προκειμένου να τον καθοδηγήσουν. Τον προειδοποιούν για τις ολέθριες συνέπειες που θα αντιμετωπίσει διατηρώντας το Δαχτυλίδι, εκείνος όμως αρνείται να το παραδώσει. Ο Ζίγκφριντ κατορθώνει να βρει και πάλι τους συντρόφους του. Καθώς ξεκουράζονται, ο Χάγκεν του προσφέρει ένα ποτό στο οποίο έχει προσθέσει ένα μαγικό φίλτρο, με τη βοήθεια του οποίου αποκαθίσταται η μνήμη του. Τους μιλά για την Μπρυνχίλντε και καθώς η προσοχή του στιγμιαία αποσπάται, ο Χάγκεν τον σκοτώνει με το δόρυ του, δήθεν για να εκδικηθεί την προδοσία που έκανε. Ο Ζίγκφριντ ξεψυχάει με το όνομα της Μπρυνχίλντε, της μόνης και αληθινής αγάπης του στα χείλη του. Το πτώμα του οδηγείται με πένθιμο εμβατήριο στο παλάτι.

Στην αίθουσα των Γκιμπιχούνγκεν, η Γκουτρούνε αναμένει την επιστροφή του Ζίγκφριντ αλλά ο Χάγκεν της ανακοινώνει πως ο ήρωας πέθανε κατά τη διάρκεια του κυνηγιού. Η Γκουτρούνε δεν πιστεύει αυτή την είδηση και κατηγορεί τον Γκούντερ, ο οποίος με τη σειρά του κατηγορεί τον Χάγκεν. Ο τελευταίος, ομολογεί το έγκλημα και διεκδικεί το Δαχτυλίδι μαζί με τον Γκούντερ. Οι δύο άνδρες μονομαχούν και τελικά ο Χάγκεν σκοτώνει τον Γκούντερ. Καθώς ετοιμάζεται να αποσπάσει το Δαχτυλίδι, έκπληκτος παρατηρεί πως το χέρι του νεκρού Ζίγκφριντ υψώνεται στον αέρα και οπισθοχωρεί.

Η Μπρυνχίλντε εμφανίζεται και διατάζει να φτιαχτεί μία σχεδία για να τοποθετηθεί το νεκρό σώμα του Ζίγκφριντ. Αντιλαμβάνεται πως ο Ζίγκφριντ δεν την πρόδωσε καθώς ο ίδιος είχε παραπλανηθεί. Παίρνει το Δαχτυλίδι και αναγγέλει πως οι Κόρες του Ρήνου μπορούν να το επαναποκτήσουν μέσα από τις στάχτες της, μετά την μεγάλη φωτιά που θα βοηθήσει να αρθεί η κατάρα του. Στη συνέχεια βάζει φωτιά στην σχεδία του Ζίγκφριντ, η οποία γρήγορα εξαπλώνεται και η ίδια εισέρχεται σε αυτή με το άλογο της. Ο Ρήνος υπερχειλίζει και οι Κόρες ανακτούν το Δαχτυλίδι. Ο Χάγκεν το διεκδικεί αλλά πνίγεται την ίδια στιγμή που καίγεται ο πύργος της Βαλχάλλα.

Μυθολογικό υπόβαθρο και πηγές

Το λιμπρέτο του Βάγκνερ για τo Λυκόφως των Θεών βασίζεται στην Σκανδιναβική μυθολογία και ειδικότερα στα κείμενα της Ποιητικής Έντα και της σάγκα των Βόλσουνγκ, καθώς και στο γερμανικό έπος των Νιμπελούνγκεν (Nibelungenlied). Ο Βάγκνερ χρησιμοποιεί συχνά αυτούσιες ιστορίες από αυτές τις πηγές ενώ άλλοτε τις συνδυάζει. Στο έπος των Νιμπελούνγκεν, ο Χάγκεν είναι θείος του Γκούντερ ενώ στην όπερα εμφανίζεται ως απόγονος του νάνου Άλμπεριχ.

Αξιοσημείωτα μουσικά μέρη

Εκτός των περισσοτέρων θεμάτων της όλης τετραλογίας που επαναλαμβάνονται στο "Λυκόφως των θεών" ξεχωρίζει η υπέροχη μουσική υπόκρουση της αγανάκτισης της Μπρυχίλντης, επίσης της αποτέφρωσης της Βαλχάλλας ή Βελχούντε, όπως και η περίφημη της νεκρικής πομπής με τον νεκρό του ήρωα, περισσότερο γνωστή ως "πένθιμο εμβατήριο" που έχει καθιερωθεί ν΄ αποδίδεται από μπάντες σε λιτανείες, περιφορά του επιταφίου, και σε νεκρώσιμες πομπές ηγεμόνων και αρχηγών χωρών.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

* Το λιμπρέτο της όπερας (αγγλικά, γερμανικά)

Οι όπερες του Ρίχαρντ Βάγκνερ Ο Ιπτάμενος Ολλανδός (1843) | Ο Τάνχόϊζερ (1845 )| Ο Λόενγκριν (1848) | Ο Χρυσός του Ρήνου (1854) | Βαλκυρία (1856) | Τριστάνος και Ιζόλδη (1859) | Οι Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης (1867 | Ζίγκφριντ (1871) | Το Λυκόφως των Θεών (1874) | Πάρσιφαλ (1882) επίσης: Ο Γάμος (1832) | Οι Νεράιδες (1833) | Η Απαγόρευση της Αγάπης (1836) | Ρίντσι (1840)