Η πρώτη μαρτυρία περί Εβραίων στην Πάτρα χρονολογείται απο την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, για να τελειώσει τυπικά και άδοξα το 1980, όταν κατεδαφίστηκε η τελευταία συναγωγή.
Πρώτη παρουσία

Απο τους Αλεξανδρινούς χρόνους καταγράφεται η πρώτη εμφάνιση των Εβραίων στην Πάτρα. Φαίνεται ότι οι πρώτοι Εβραίοι ήταν σκλάβοι που πουλήθηκαν από λαούς της Ασίας. Σύμφωνα μάλιστα με τον καθηγητή Steven Bowman, Εβραίοι υπήρχαν και κατά τη Ρωμαϊκή εποχή. Το 1147 καταγράφονταν στην Πάτρα 50 εβραϊκές οικογένειες. Σίγουρο είναι ότι κατοικούσαν στην πόλη από την πρωτοβυζαντινή εποχή.

Ακμή

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας η εβραϊκή κοινότητα γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της. Μετά τον διωγμό τους από την Ισπανία, πολλές οικογένειες Εβραίων εγκαταστάθηκαν στην Πάτρα. Από ιστορικές έρευνες προκύπτει ότι ήταν Ελληνόφωνοι Ισπανοεβραίοι, Ρωμανιώτες, Σεφαρδίτες και Ιταλόφωνοι Εβραίοι απο την Απουλία. Ήδη το 1580 στην Πάτρα λειτουργούσαν τέσσερις συναγωγές, η μία μάλιστα στην ελληνική γλώσσα. Σ'αυτούς πιθανότατα να προστέθηκε και η άλλοτε ακμάζουσα Εβραική κοινότητα της Ανδραβίδας που στα μέσα του 13ου αιώνα αριθμούσε 50 οικογένειες αλλά τα ίχνη της οποίας χάνονται μετά τον 15ο αιώνα. Την εποχή της Τουρκοκρατίας οι Εβραίοι αδικήθηκαν πολλές φορές απο τους Τούρκους, με αποτέλεσμα την πρόκληση επεισοδίων. Σύμφωνα με τους ιστορικούς Spon και Wheler, οι Εβραίοι υπολογίζονταν σε 4000-5000, δηλαδή το 1/3 του πληθυσμού της πόλης. Σύμφωνα με τον ιστορικό Θωμόπουλο, η άποψη αυτή κρίνεται υπερβολική. Το 1765 επιδημία θέρισε τη συνοικία, όπου ήταν περιορισμένοι απο τους Τούρκους, με αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά ο αριθμός τους. Το 1818 υπήρχαν 17 οικογένειες στην Πάτρα και μία συναγωγή.

Το 1917 η κοινότητα ανασυγκροτήθηκε με πρόεδρο τον Ζαχαρία Βιντάλ και δημιουργήθηκε εβραϊκό σχολείο[1], αλλα τελικά το 1955 διαλύθηκε και η τελευταία συναγωγή. Το 1980 κατεδαφίστηκε το κτήριο που τη στέγαζε. Στην περίοδο της κατοχής οι λιγοστοί Εβραίοι εγκατέλειψαν την Πάτρα και απέμειναν μόνο τέσσερις οικογένειες. Στο Α' νεκροταφείο Πατρών στο Ζαβλάνι υπάρχει μέχρι και σήμερα εβραϊκό νεκροταφείο.

Σήμερα

Σήμερα στην Πάτρα υπάρχουν πολύ λίγοι Εβραίοι, οι οποίοι δεν είναι καν οργανωμένοι σε συναγωγές. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν ακόμα και σήμερα τρία τοπωνύμια που μας υπενθυμίζουν το πέρασμα των Εβραίων απο την πόλη. Η πρώτη συνοικία είναι τα Εβραιομνήματα, που ονομάστηκε έτσι λόγω του εβραϊκού νεκροταφείου που είχε παλιά, ενώ το δεύτερο τοπωνύμιο που διατηρείται μέχρι και τις μέρες μας είναι η συνοικία Τσιβδί, όπου κατα τον Μεσαίωνα υπήρχε το εβραϊκό γκέτο. Η ονομασία[2] προέρχεται (κατα παρετυμολογία) από τα χρήματα (κίβδηλα-Κίβδας-Τσίβδας) που εισέπρατταν οι Εβραίοι έμποροι από μαγαζιά που διατηρούσαν στην περιοχή. Το τελευταίο τοπωνύμιο, το οποίο δεν χρησιμοποιείται πια, αφορά σε μια πύλη του κάστρου που ονομαζόταν "Εβραϊκή". Στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος εκτίθεται η Ρωμανιώτικη συναγωγή της Πάτρας (1919).

Παραπομπές και σημειώσεις

1. ↑ Χτίστηκε σε ιδιόκτητο οικόπεδο στην οδό Παντανάσσης 34.
2. ↑ Σύμφωνα με τον ιστορικό Θωμόπουλο, η λέξη Τσιβδί προέρχεται απο τη μεσαιωνική ονομασία των Εβραίων Τζι(β)διό. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για μεσαιωνική ονομασία, αλλά για τη λέξη "Εβραίος" στην Ισπανοεβραϊκή γλώσσα (Λαντίνο).

Βλέπε επίσης

* Ιστορία των Εβραίων στην Ελλάδα