Με τον όρο επτανησιακή σχολή εννοούμε τη λογοτεχνική παραγωγή των Ιονίων νήσων από τις τελευταίες δεκαετίας του 18ου αι. έως το τέλος του 19ου αι. Ο όρος επτανησιακή σχολή εισήχθη από τον Ροΐδη και τον Ασώπιο στο 2ο μισό του 19ου αιώνα και τον υιοθέτησε αργότερα ο Κωστής Παλαμάς στα κριτικά του δοκίμια για τους επτανήσιους ποιητές. Επίκεντρο αυτής της αξιόλογης παραγωγής είναι ο Διονύσιος Σολωμός.
Σε αυτή την περίοδο -αντίθετα απ΄ ό,τι συμβαίνει με την ποίηση έχουμε μικρή παραγωγή πεζογραφικών κειμένων. Σε τούτη τη μικρή παραγωγή ξεχωρίζει η Αυτοβιογραφία, της Ελισάβετ Μουτζάν -Μαρτινέγκου 1831, το πρώτο ελληνικό γυναικείο πεζογράφημα, μαρτυρία για την περιθωριοποιημένη θέση της γυναίκας σε σχέση με την πνευματική και κοινωνική ζωή της επτανησιακής πολιτισμικής επικράτειας.
Στον αντίποδα της πεζογραφικής παραγωγής βρίσκεται η παραγωγή κριτικών δοκιμίων, φιλολογικών και αισθητικών μελετών, όπως ο Διάλογος του Δ. Σολωμού, τα «Προλεγόμενα» του Ιακ. Πολυλά στην έκδοση του έργου του Σολωμού και η μελέτη του Καλοσγούρου για τη μετάφραση του σαιξπηρικού Άμλετ από τον Ιακ. Πολυλά. Δυναμικό επίσης εμφανίζεται και το μεταφραστικό έργο σε ό,τι αφορά στην αρχαία ελληνική γραμματεία και τις νεότερες δυτικές λογοτεχνίες. Εκπρόσωποι τέλος της θεατρικής παραγωγής για την ίδια περίοδο στην επτανησιακή σχολή είναι οι θεατρικοί συγγραφείς Σαβόγιας Ρούσμελης, ο Δ. Γουζέλης και ο Ι. Ζαμπέλιος.
Περίοδοι της επτανησιακής ποίησης
Προσολωμικοί ποιητές
Προσωλομικοί θεωρούνται οι ποιητές της περιόδιου από τα μέσα του 18ου ως την πρώτη εικοσαετία του 19ου αι. Αυτοί οι ποιητές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως πρόδρομοι, επειδή προετοίμασαν το έδαφος για την μετέπειτα πνευματική πρόοδο των Επτανήσων. Οι ποιητές αυτοί είναι σχεδόν όλοι Ζακύνθιοι.
Χαρακτηριστικά:
Επικαιρικά ποιήματα που απηχούν τις φιλελεύθερες ιδέες του Διαφωτισμού.
ροπή προς την αποκαλούμενη αρκαδική ποίηση.
Σημαντικότεροι εκπρόσωποι:
Αντώνιος Μαρτελάος (1754-1819). Είχε φιλελεύθερες ιδέες και ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Τα έργα του είναι κυρίως πατριωτικά (Θούριος, Ύμνος εις την περίφημον Γαλλίαν κ.α.) και κάποια από αυτά επηρέασαν τον Σολωμό.
Θωμάς Δανελάκης Είχε φιλελεύθερες ιδέες, έγραψε πατριωτικά (Θούριος, διασκευή της Μασσαλιώτιδας) και σατιρικά ποιήματα.
Νικόλαος Κουτούζης (1741-1813). Κατ' εξοχήν σατιρικός ποιητής, με συντηρητικές ιδέες.
Σολωμικοί ποιητές
Το έργο τους φέρει τα ίχνη της σολωμικής επίδρασης, ενώ οι ίδιοι συνέβαλαν στη μελέτη και τη διάδοση της ποίησης του Σολωμού. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ο Αντ. Μάτεσης και το κοινωνικό ρομαντικό δράμα του Ο Βασιλικός, ο Γεώργιος Τερτσέτης και η σημαντική προσπάθειά του για τη διάδοση της δημοτικής γλώσσας -Το φίλημα, Οι Γάμοι του Μ. Αλέξανδρου, Κόρρινα και Πίνδαρος- και ο επίσης δημοτικιστής Ιουλ. Τυπάλδος, ο οποίος απέδωσε στα Ελληνικά τμήμα της Ελευθερωμένης Ιερουσαλήμ του Torquato Tasso. Ακολουθούν οι Γερ. Μαρκοράς με το έργο Ο Όρκος και ο Ιάκωβος Πολυλάς με περιορισμένο μεν ποιητικό και πεζογραφικό έργο, αλλά σημαντική συμβολή σε μεταφραστικά και κριτικά έργα. Εξέδωσε τα Ευρισκόμενα, το σύνολο των έργων του Δ. Σολωμού.
Μετασολωμικοί ποιητές
Δραστηριοποιούνται μετά το θάνατο του Σολωμού (1857). Ποιητές-μεταφραστές που έχουν δεχθεί επιδράσεις από τις κριτικές απόψεις του Πολυλά για την εφαρμογή ενός φιλόδοξου μεταφραστικού έργου εμπλουτισμού της επτανησιακής λογοτεχνίας με νεοελληνικές αποδόσεις έργων της αρχαιοελληνικής και της σύγχρονής τους ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Κυριότεροι εκπρόσωποι αυτής της περιόδου είναι ο Στ. Χρυσομάλλης, ο Γ. Καλοσγούρος –γνωστός για τα κριτικά του δοκίμια- και ο Ν. Κογεβίνας.
Εξωσολωμικοί ποιητές
Δεν ανήκουν στη σφαίρα επιρροής του Σολωμού. Κυριότεροι εκπρόσωποι των εξωσολωμικών ποιητών θεωρούνται ο Ανδρέας Κάλβος (1792-1869), ο έτερος κορυφαίος της επτανησιακής ποίησης, αν και στην εποχή του το έργο του αντιμετωπίστηκε με καχυποψία από τους συμπατριώτες του. Σημαντικός ποιητής είναι και ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879), που λειτουργεί και ως μεσολαβητής ανάμεσα στην επτανησιακή και την ελλαδική (αθηναϊκή) λογοτεχνία του 19ου αι. -Κυρά Φροσύνη, Αθανάσιος Διάκος, Αστραπόγιαννος, Φωτεινός. Με επιδράσεις από το γαλλικό ρομαντισμό προσπάθησε να αφηγηθεί την ελληνική ιστορία με έντεχνο τρόπο και να συμβάλλει στην εμπέδωση της εθνικής αυτογνωσίας. Ξεχωριστός υπήρξε επίσης ο Ανδρέας Λασκαράτος - Μυστήρια της Κεφαλονιάς, Ιδού ο Άνθρωπος- καταγραφέας ηθών με επαναστατικές ιδέες. Αφορίστηκε από την εκκλησία εξαιτίας της σύγκρουσής του με τον τοπικό κλήρο.
Ελάσσονες και επίγονοι
Ελάσσονες θεωρούνται ποιητές όπως ο Ιωάννης Πετριτσόπουλος, ο Σπ. Μελισσηνός, ο Π. Πανάς, οι Ανδρ. και Στ. Μαρτζώκης. Ως επίγονοι χαρακτηρίστηκαν ορισμένοι επτανήσιοι λογοτέχνες που δέχθηκαν εξω-επτανησιακές επιδράσεις -κυρίως της αθηναϊκής σχολής. Ανάμεσά τους διακρίνονται οι Λορέντζος Μαβίλης με τα αριστοτεχνικά σονέτα του ο Γερ. Σπαταλάς κι ο Μαρίνος Σγούρος.
Γενικά χαρακτηριστικά της ποιητικής παραγωγής
σχεδόν αποκλειστική χρήση δημοτικής γλώσσας (και θεωρητική υποστήριξή της από τους περισσότερους)
έμπνευση από την ιταλική στιχουργία
ιδεαλιστική αντίληψη της τέχνης
ιδανισμός στην παρουσίαση της γυναίκας
πατριδολατρία
Βιβλιογραφία
- Αναστασιάδου Α. κ.ά., Γράμματα ΙΙ: Νεοελληνική Φιλολογία (19ος και 20ος αιώνας) , ΕΑΠ, (Πάτρα 2000)
- Beaton R., Εισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία, (μτφρ. Ε. Ζούργου-Μ. Σπανάκη), Νεφέλη, (Αθήνα, 1996).
- Πολίτης Λ., Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, ια΄ έκδοση, Μ.Ι.Ε.Τ., (Αθήνα 2001).
- Γαραντούδης,Ε., Οι Επτανήσιοι και ο Σολωμός. Όψεις μιας σύνθετης σχέσης.(1820-1950), Καστανιώτης, Αθήνα 2001
- Μουλλάς, Π., " Λογοτεχνία 1830-1880", Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.13. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών 1977, σ. 492-514
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
<@=@=@>
