To πρωτόζωο Leishmania donovani σε ένα κύτταρο μυελού των οστώ

Τα πρωτόζωα (η λέξη αποτελείται από τις ελληνικές λέξεις πρῶτον + ζῶον) είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί και ανήκουν στο βασίλειο των Πρωτίστων [1]. Παρ' ότι δεν υπάρχει ακριβής ορισμός του όρου, οι περισσότεροι επιστήμονες τον χρησιμοποιούν για να αναφερθούν σε μονοκύτταρα πρώτιστα, όπως οι αμοιβάδες. Ο όρος άλγες χρηιμοποιείται σε αντιδιαστολή για φωτοσυνθετικούς μικροργανισμούς. Ο διαχωρισμός μεταξύ τους όμως είναι συχνά προβληματιός. Για παράδειγμα η άλγη δεινοβρύο έχει χλωροπλάστες για φωτοσύνθεση αλλά επιπλέον μπορεί να τραφεί και με οργανική τροφή (όπως τα πρωτόζωα). Σε αριθμούς ατόμων αμίλλονται με τα βακτήρια και είναι "πανταχού παρόντα", ιδίως σε υγρά περιβάλλοντα, μοναχικά ή σε αποικίες. Πολλά έχουν την ικανότητα κίνησης μέσω διαφόρων μορφολογικών χαρακτηριστικών που έχουν . Τα πρωτόζωα είναι συνήθως παράσιτα φυτικά ή ζωικά, που ζουν κυρίως στο εσωτερικό και όχι στην επιφάνεια του ξενιστή. Το μέγεθός τους παρουσιάζει μεγάλο εύρος και κυμαίνεται από λίγα μικρόμετρα έως 3 χιλιοστόμετρα. Τα Πρωτόζωα αποτελούν το αντικείμενο έρευνας και μελέτης της Πρωτοζωολογίας.

Χαρακτηριστικά

Δεν έχουν ιστούς και όργανα. Όλες οι λειτουργίες της ζωής εμφανίζονται στο μοναδικό κύτταρο. Έχουν πυρήνα στο εσωτερικό του κυττάρου. Το κύτταρο περιβάλλεται από μια ελαστική μεμβράνη, η οποία επιτρέπει την εκλεκτική διέλευση ουσιών, βοηθώντας στις ανταλλαγές με το περιβάλλον.

Αναπαραγωγή

Η αναπαραγωγή των πρωτοζώων γίνεται με αγενή τρόπο, δηλαδή με διαίρεση (διχοτόμηση, εκβλάστηση) και με εγγενή σπάνια.

Κίνηση Πρωτόζωων

Κίνηση των πρωτόζωων θεωρείται σαν αντίδραση σε εξωτερικά ερεθίσματα (θερμότητα, φως, χημικές ουσίες). Γίνεται με διάφορους τρόπους:

* μαστίγια
* βλεφαρίδες
* ψευδοπόδια (αντιπροσωπευτικό των ριζόποδων)

Μετακίνηση: Η μετακίνηση λέγεται αμοιβαδοειδής, γιατί είναι χαρακτηριστική των αμοιβάδων. Μερικά πρωτόζωα μετακινούνται με συσπάσεις και κάμψεις του σώματος που πραγματοποιούνται με ειδικές ελαστικές ίνες, τα μυονήματα. Μέσα στο κυτταρόπλασμα μερικών ριζόποδων δημιουργούνται φυσαλίδες αέρα. Τότε μεταβάλλεται το ειδικό βάρος του κυττάρου και το πρωτόζωο ανεβοκατεβαίνει.

Ταξινόμηση

Επειδή το βασίλειο των Πρωτίστων, το οποίο προτάθηκε από το Haeckel (1866)[1], δεν ήταν ευρέως αποδεκτό κυρίως από ζωολόγους, τα Πρωτόζωα ως συνομοταξία υπαγόταν στο βασίλειο των Ζώων μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα. Η συνομοταξία των Πρωτοζώων κατά τον Honigberg (1964)[2] διαιρείτο, με βάσει τον τρόπο της παρατηρούμενης κίνησής των, στις τέσσερις παρακάτω υποσυνομοταξίες:

1. Σαρκομαστιγοφόρα (Sarcomastigophora), που διακρίνονται σε επιμέρους υπερομοταξίες:
1. Σαρκώδη (Sarcodina)
2. Μαστιγοφόρα (Mastigophora)
3. Οπαλίνες (Opalinata)
2. Σπορόζωα (Sporozoa)
3. Κνιδοσπορίδια (Cnidosporidia)
4. Βλεφαριδοφόρα (Ciliophora)

Ο Thomas Cavallier-Smith (1998)[3] χώρισε τα Πρώτιστα σε δύο βασίλεια: στα Χρωμιστά (που συμπεριλμβάνουν τα περισσότερα φύκη) και στα Πρωτόζωα που μοιάζουν με ζώα, αναβαθμίζοντας τα τελευταία στη βαθμίδα του βασιλείου.

Σημασία

Πολλά παράσιτα πρωτόζωα (αμοιβάδες, μαστιγοφόρα,σπορόζωα, βλεφαριδοφόρα) προκαλούν επικίνδυνες αρρώστιες στον άνθρωπο και στα κατοικίδια ζώα. Στην ιστολυτική αμοιβάδα οφείλεται η αμοιβαδική δυσεντερία, στο μαστιγοφόρο τρυπανόσωμα η τρυπανοσωμίαση (αρρώστια του ύπνου στην Αφρική, αρρώστια Χαγκας στη Βραζιλία). Τέλος η ελονοσία που μεταδίδεται με το τσίμπιμα των κουνουπιών οφείλεται στο πλασμώδιο, το οποίο προσβάλλει κυρίως κύτταρα του συκωτιού.

Υποσημειώσεις

1. ↑ Η υπαγωγή των Πρωτοζώων στα Πρώτιστα που έγινε λόγω της δομικής και εξελικτικής ομοιότητας τους με τα Φύκη, τους Μύκητες και τους Μυξομύκητες δεν προέρχεται από επιστημονική ομοφωνία. Τα πρωτόζωα δεν είναι "ζώα" με την έννοια που δίνεται στους πολυκύτταρους οργανισμούς. Παρ΄ όλα αυτά μοιάζουν όμως με τα ζώα.

Αναφορές

1. ↑ Haeckel, E. (1866). Systematische Einleitung in die allgemeine Entwicklungsgeschichte. Generelle Morphologie die Organismen, Vol. 2. Reimer, Berlin.
2. ↑ Honigberg, B. M., W. Balamuth, E. C. Bovee, J. O. Corliss, M. Gojdics, R. P. Hall, R. R. Kudo, N. D. Levine, A. R. Lobblich, J. Weiser (1964). "A Revised Classification of the Phylum Protozoa". Journal of Eukaryotic Microbiology 11 (1): 7-20.
3. ↑ Cavalier-Smith, T (1998). "A revised six-kingdom system of life". Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society 73 (3): 203-66. DOI:9809012.

Πηγές

1. Εγκυκλοπαίδεια Cosmos
2. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα τ.51ος, σ.89-93