Κατάστρωμα (deck) ή κουβέρτα πλοίου (στη κοινή ναυτική γλώσσα) ονομάζεται στο πλοίο κάθε συνεχής οριζόντια επιφάνεια, που μπορεί να εκτείνεται σε όλο το μήκος του πλοίου ή να περιορίζεται σε μέρος αυτού.

Ο αριθμός των καταστρωμάτων ενός πλοίου εξαρτάται από τον τύπο ναυπήγησης και το μέγεθός του. Συνήθως διακρίνουμε στα φορτηγά πλοία, (από κάτω προς τα επάνω):

* το κατώτερο κατάστρωμα (lower deck), το μέσο κατάστρωμα (middle deck), το κύριο κατάστρωμα (main deck), το ανώτερο κατάστρωμα (upper deck), το ανώτατο κατάστρωμα (weather deck) και το προστατευτικό ή αίθριο κατάστρωμα (shelter deck). Τα δύο τελευταία τις περισσότερες φορές συμπίπτουν.
* Τα υπό του "κυρίου καταστρώματος", ευρισκόμενα καταστρώματα λέγονται υποκαταστρώματα και αντίθετα τα υπεράνω αυτού υπερκαταστρώματα.

Εκτός των παραπάνω βασικών ονομασιών καταστρωμάτων διακρίνονται ιδιαίτερα και το κατάστρωμα γεφύρας (bridge deck), όπου βρίσκεται η Γέφυρα (πλοίου), το κατάστρωμα εξάλλων (freeboard deck), που μπορεί να συμπίπτει με το "κύριο κατάστρωμα" και τα καταστρώματα υπερκατασκευών (superstucture deck), (πάνω από το κύριο κατάστρωμα), τόσο στο πρόστεγο που λέγεται πρωραίο κατάστρωμα (fore deck), όσο και στο επίστεγο που λέγεται πρυμναίο κατάστρωμα (after deck).
Στα επιβατηγά πλοία διακρίνουμε το κατάστρωμα επιβατών (passenger deck) που συνήθως συμπίπτει με το κύριο κατάστρωμα και πλείστα άλλα που ονομάζονται συνήθως "όροφοι" (floors).

Το κατάστρωμα μπορεί να είναι σιδερένιο (iron deck), ξύλινο (wood deck) ή πλαστικό (fiberglass deck), επίσης και συνεχές (continnuous deck) όταν εκτείνεται σε όλο το μήκος του πλοίου, ή περιορισμένο να φέρει γερανούς (deck cranes). Όσα υλικά και εφόδια φέρονται μόνιμα σε κατάστρωμα ή γίνεται η χρήση τους σ΄ αυτά ονομάζονται εφόδια καταστρώματος (deck stores).

Ναυπηγική

Από ναυπηγική άποψη το κατάστρωμα αποτελεί το επάνω επίπεδο (πέλμα) της δοκού (καρίνας) του πλοίου συμβάλλοντας έτσι στη διαμήκη αντοχή της αφενός και αφετέρου στην ενίσχυση στήριξης των πλευρικών ελασμάτων, (πλευρών του πλοίου), εξασφαλίζοντας με τις διαμήκεις και εγκάρσιες φρακτές, (διαφράγματα), την στεγανότητα των εσωτερικών χώρων του πλοίου, αλλά και την στήριξη αυτών των διαφραγμάτων.
Το κύριο κατάστρωμα δέχεται διάφορες φορτίσεις που αυξάνουν από κάτω προς τα επάνω όταν μεταφέρεται υγρό φορτίο. Για τον λόγο αυτό στα δεξαμενόπλοια (tankers) η κατασκευή του καταστρώματος πρέπει να πληρεί ιδιαίτερες προϋποθέσεις.

* Το κύριο συνεχόμενο, ή μη, κατάστρωμα των αεροπλανοφόρων και ελικοπτεροφόρων χαρακτηρίζεται με τον διεθνή όρο "flight deck" (= κατάστρωμα πτήσεων) και τα υποκαταστρώματα ύποδοχής Α/Φ και Ε/Π "hangar deck" (= υπόστεγο αεροσκαφών και ελικοπτέρων)

Ιστορία - λαογραφία

Παλαιότερα στην εποχή των Ιστιοφόρων το κατάστρωμα λεγόταν κουβέρτα επειδή ακριβώς σκέπαζε, έκλεινε, το πάνω μέρος του σκαριού ή ακόμη και κουβερτάδα. Τότε τα "τρίκροτα ιστιοφόρα", όπως λέγονταν τα μεγάλα πολεμικά που έφεραν πλευρικά κανόνια σε τρία διαφορετικά ύψη, είχαν εξ ανάγκης τρία καταστρώματα. Αυτά τα πλοία όταν έπλεαν στις ελληνικές θάλασσες οι Έλληνες τότε ναυτικοί τ΄ αποκαλούσαν είτε ουτς αμπαρλί (εκ της τουρκικής γλώσσας), είτε τριπόντηδες (εκ της ιταλικής) που όμως οι όροι αυτοί σιγά - σιγά εκτοπίστηκαν από την ελληνική ονομασία τρικούβερτα ( δηλαδή πλοία με τρεις κουβέρτες), όρος που άρχισε να γενικεύεται στην έννοια του πολύ μεγάλου και μάλιστα σε εκφράσεις τελείως διάφορες, όπως: τρικούβερτο γλέντι, τρικούβερτος καβγάς, τρικούβερτη φουρτούνα κ.λπ.

Εκφράσεις

Κατά τη διάρκεια του Αγώνα του 21 ένα από τα συνηθέστερα κελεύσματα των Ελλήνων ναυμάχων της ιστορικής εκείνης εποχής ήταν και το:

-Τ΄ άρματα στη κουβέρτα !

Το κέλευσμα αυτό αποτελούσε ελληνική μετάφραση παρόμοιου που χρησιμοποιούσαν στις γαλέρες τους οι Ισπανοί και οι Ενετοί ναύαρχοι για την ετοιμασία του "αγήματος εμβολής" δηλαδή των ανδρών που θα επιχειρούσαν σε επικείμενη προσέγγιση κατάληψη εχθρικού σκάφους.

Δείτε επίσης

* Τεχνολογία πλοίου