Το τεράστιο δεξαμενόπλοιο AbQaiq.

Με τον όρο Δεξαμενόπλοιο χαρακτηρίζονται δύο διαφορετικοί τύποι πλοίων, ο ένας είναι ο γνωστότερος τύπος "Τάνκερ" ή "Γκαζάδικο" και ο άλλος είναι ιδιαίτερη κατασκευή πλοίου, συνήθως πολεμικού, που μοιάζει με αυτοκινούμενη πλωτή δεξαμενή, τα λεγόμενα "Δεξαμενόπλοια λιφτς" που χρησιμοποιούνται για δεξαμενισμούς ή μεταφορές άλλων πλοίων, στη κατηγορία αυτών υπάγονται και τα εξειδικευμένα πλοία διάσωσης - ανέλκυσης υποβρυχίων.

1. Το Δεξαμενόπλοιο (Tanker) είναι ένα πλοίο σχεδιασμένο να μεταφέρει υγρά φορτία χύδην (χύμα).

Τα δεξαμενόπλοια αυτά ποικίλλουν σε μέγεθος. Ξεκινούν από μερικές εκατοντάδες τόνους, τα οποία εξυπηρετούν μικρά λιμάνια, ως βοηθητικά λιμένος ή ναυστάθμου και φτάνουν μέχρι μερικές εκατοντάδες χιλιάδες τόνους, τα οποία χρησιμοποιούνται για μεταφορές μεγάλων ποσοτήτων σε μεγάλες αποστάσεις.

Με δεξαμενόπλοια μεταφέρεται μια μεγάλη ποικιλία υγρών φορτίων, όπως:

* προϊόντα υδρογονανθράκων, όπως πετρέλαιο, ή υγροποιημένο φυσικό αέριο
* χημικά, όπως αμμωνία, χλώριο
* νερό

Ιστορία

Από την αρχαιότητα τα πάσης φύσεως υγρά φορτία (λάδι, κρασί κ.λπ.), αλλά και χύμα φορτία, όπως π.χ. τα δημητριακά, μεταφέρονταν συσκευασμένα σε μεγάλα δοχεία, τους λεγόμενους αμφορείς, οι οποίοι παρείχαν ιδιαίτερες ευκολίες τόσο στη μεταφορά όσο και στη στοιβασία τους. Ακόμα δε και ο ερματισμός των αρχαίων πλοίων γίνονταν με μόνιμους αμφορείς, (αντί δεξαμενών) που ανάλογα πληρούνταν με θαλασσινό νερό, και που στοιβάζονταν όρθιοι κυρίως στα πλευρά των κυτών, σε ειδικές υποδοχές. Επίσης και για τις ανάγκες των τότε πληρωμάτων σε πόσιμο νερό, χρησιμοποιούνταν ειδικά αγγεία τα λεγόμενα "τηγανόσχημα", που παρουσίαζαν μεγάλη ευκολία στη στοιβασία τους.
Αυτός ο τρόπος μεταφοράς υγρών φορτίων, όσο κι αν ακούγεται περίεργα έφθασε σχεδόν μέχρι την επόχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, βέβαια με βαρέλια, στην αρχή ξύλινα και στη συνέχεια μεταλλικά. Με τη γενίκευση όμως της μηχανοκίνησης, πλέον των πλοίων, και της βιομηχανοποίησης οι ανάγκες μεταφορών πετρελαιοειδών αυξάνονταν με ταχύτατο ρυθμό σε βαθμό τέτοιο που άρχισε η αναζήτηση νέων τρόπων μεταφοράς τους ώστε να μπορεί να εκμεταλλευτεί και ο τελευταίος χώρος των κυτών των πλοίων. Έτσι στην αναζήτηση τέτοιας λύσης ήλθε η ιδέα κάποιων πλοιοκτητών μεταξύ των οποίων και Ελλήνων: "γιατί να μεταφέρουμε καύσιμα σε βαρέλια, στ΄ αμπάρια (κύτη) των πλοίων μας, και δεν φτιάχνουμε "αμπάρια βαρέλια"; Η ιδέα αυτή γενικεύθηκε και οι ναυπηγοί δεν άργησαν να σχεδιάσουν και να ναυπηγήσουν τα πρωτοποριακά στην εποχή τους πλοία βαρέλια αυτά που σήμερα θαυμάζονται σε μέγεθος και ονομάζονται δεξαμενόπλοια!

Γενικά

Τα δεξαμενόπλοια που άρχισαν να ναυπηγούνται στην αρχή διακρίνονταν σε παράκτια και σε ωκεάνεια, τα πρώτα ήταν μέχρι 2000 τόνων, ενώ τα δεύτερα έφθαναν τους 15.000 τόνους. Μετά όμως τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο εμφανίσθηκαν μεγαλύτερα δεξαμενόπλοια τα λεγόμενα σούπερ τάνκερς που ήταν από 20.000 μέχρι 30.000 gross tonage. Στη συνέχεια, και ειδικά στη δεκαπενταετία 1955-1970, ακολούθησε ένα ξέφρενος γιγαντισμός πλοίων με συνέπεια να ναυπηγούνται πλοία άνω των 150.000 τόνων, τα λεγόμενα μαμούθ τάνκερς. Χαρακτηριστικό υπήρξε το ιαπωνικό Δεξαμενόπλοιο "Tokyo Maru" που έφθανε τους 200.000 τόνους, χαρακτηριζόμενο ως "ο Κολοσός των Ωκεανών". Επ΄ αυτού του πλοίου, ο Αριστοτέλης Ωνάσης έδωσε εντολή σχεδιασμού δεξαμενοπλοίου στο φανταστικό μέγεθος των 500.000 τόνων, υπολογιζόμενο από τον τότε ημερήσιο τύπο σε πλοίο μήκους ενός χιλιομέτρου και πλάτους 250 μέτρων! Δυστυχώς όμως ο τραγικός θάνατος του μοναχογιού του δεν του άφησε περιθώρια άλλης δραστηριοποίησης. Το όνειρο όμως εκείνο, του Ωνάση, βρήκε εκτελεστές πολύ όμως αργότερα από άλλους πλοιοκτήτες, άλλων Χωρών, έτσι ώστε σήμερα να είναι πραγματικότητα.
Μπροστά σ΄ αυτήν την εξέλιξη οι προηγούμενες κατηγοριοποιήσεις σε σούπερ τάνκερς και μαμούθ τάνκερς αντικαταστάθηκαν με νεότερες ανάλογα και του είδους των μεταφερομένων φορτίων, περισσότερο εξειδικευμένα. Η ποικιλία των μεταφερόμενων υγρών επέβαλε και τη δημιουργία διαφορετικών τύπων δεξαμενοπλοίων, και έτσι έχουμε δεξαμενόπλοια χημικών, πετρελαιοφόρα, υγραεριοφόρα, υδροφόρα κλπ.

Για την κατηγοριοποίηση των δεξαμενόπλοιων κατά μέγεθος η εταιρεία πετρελαιοειδών Shell ανέπτυξε το 1954 το σύστημα afra (average freight rate assessment):[1]

* "Πολύ Μεγάλο Δεξαμενόπλοιο Αργού", γνωστά και ως "Βέλσι Τάνκερς" εκ των αρχικών του τύπου.
** "Ιδιαίτερα Μεγάλο Δεξαμενόπλοιο Αργού", γνωστά και ως "Ούλσι Τάνκερς" εκ των αρχικών του τύπου.

Η παραπάνω κλίμακα, παρότι η μοναδική που καθορίζει αυστηρά τα όρια των κατηγοριών, δεν χρησιμοποιείται πάντα, καθώς οι αλλαγές στις συνθήκες του χώρου την καθιστούν ξεπερασμένη. Μια άτυπη κατάταξη που χρησιμοποιείται, χωρίς τα όρια της κάθε κατηγορίας να είναι αυστηρά καθορισμένα, είναι η ακόλουθη:

Παραπομπές

1. ↑ Scaling the tanker market, περιοδικό Surveyor, τεύχος Χειμώνα 2002, σελ. 5-9 (Αγγλικά)

Πετρελαιοφόρο