Μονομάχος θρακικής[1] καταγωγής, που ηγήθηκε μεγάλης επανάστασης δούλων και άλλων κοινωνικώς καταπιεσμένων ατόμων εναντίον των Ρωμαίων. Σχεδόν όλες οι γνώσεις μας για τον Σπάρτακο περιορίζονται στα γεγονότα της επανάστασης που ηγήθηκε (73 π.Χ. – 71 π.Χ.), γνωστής και ως Επανάσταση του Σπάρτακου ή Επανάσταση των Μονομάχων. Για τον πρότερο βίο του ελάχιστα είναι γνωστά.
Εξέγερση στην Καπύη
Αρχικά υπηρέτησε στον ρωμαϊκό στρατό ως μισθοφόρος, απ’ όπου λιποτάκτησε, αλλά συνελήφθη και κατέληξε στη σχολή μονομάχων του Λέντουλου Βατιάτου (Lentulus Batiatus) στην Καπύη την Καμπανίας. Η πόλη αυτή ήταν περίφημη για τις σχολές μονομάχων που φιλοξενούσε, οι περισσότεροι των οποίων ήταν γαλατικής και θρακικής καταγωγής. Το 73 π.Χ. ο Σπάρτακος μαζί με 70 άλλους μονομάχους της Καπύης δραπέτευσαν και κατέφυγαν στις πλαγιές του Βεζούβιου, απ’ όπου διενεργούσαν επιδρομές λεηλατώντας τα γειτονικά κτήματα. Ο Σπάρτακος αναδείχθηκε σε αρχηγό τους, ενώ από τους υπόλοιπους ξεχώρισαν οι Γαλάτες Κρίξος και Οινόμαος.
Γενίκευση της Επανάστασης
Ο αριθμός των επαναστατών άρχισε να μεγαλώνει καθώς στις τάξεις τους προσχωρούσαν δούλοι, άποροι και κατατρεγμένοι, μεταξύ αυτών και πλήθος γυναικοπαίδων. Ο Σπάρτακος και οι μονομάχοι-σύντροφοί του ανέλαβαν να εκπαιδεύσουν τους οπαδούς τους κι έτσι γύρω από τον πυρήνα τον μονομάχων, σε λίγες εβδομάδες, δημιουργήθηκε ένας μικρός στρατός. Οι Ρωμαίοι αρχικά αντέδρασαν με νωθρότητα, θεωρώντας ότι πρόκειται για ακόμα μία από τις πολλές μικροεξεγέρσεις δούλων. Μέχρι τον επόμενο χρόνο όμως ο Σπάρτακος είχε καταστεί κύριος της Καμπανίας, έχοντας πρώτα εξολοθρεύσει μια ρωμαϊκή δύναμη 3.000 ανδρών, μαζί με τον διοικητή της. Οι τάξεις των δούλων τώρα πυκνώνουν με μεγαλύτερο ρυθμό, φτάνοντας τις 120.000. Μάλιστα συγκροτείται και πολυάριθμο ιππικό. Κατόπιν τούτου οι Ρωμαίοι αντελήφθησαν ότι είχαν να αντιμετωπίσουν έναν καλά εκπαιδευμένο και εξοπλισμένο στρατό και έστειλαν εναντίον των δούλων τους υπάτους Γέλλιο Ποπλικόλα (Lucius Gellius Publicola) και Λέντουλο Κλαυδιανό (Gnaeus Cornelius Lentulus Clodianus). Ο στρατός των υπάτων κατάφερε να παγιδεύσει και να εξοντώσει στην Απουλία το στρατό του Κρίξου, μαζί με τον διοικητή του, που είχε διαχωριστεί από τον στρατό του Σπάρτακου και ακολουθούσε δική του πορεία.
Η επιτυχία αυτή δεν διήρκεσε πολύ. Θέλοντας να παγιδεύσουν τον κύριο όγκο των εξεγερθέντων, που υπό τον Σπάρτακο βάδιζε προς τη Βόρειο Ιταλία με σκοπό να εξέλθει από την ρωμαϊκή επικράτεια, οι δύο ύπατοι χώρισαν τις δυνάμεις τους, αλλά συνετρίβησαν διαδοχικά. Όλοι οι Ρωμαίοι αιχμάλωτοι εκτελέστηκαν μετά τη μάχη. Τρίτη νίκη επέτυχε ο Σπάρτακος στη Mutina (σημερινή Μόντενα) εναντίον του διοικητή της εντεύθεν των Άλπειων Γαλατίας, Γάιου Κάσσιου Λογγίνου (Gaius Cassius Longinus). Υπό την πίεση των οπαδών του που είχαν εθιστεί στη λαφυραγωγία, ο Σπάρτακος δεν διέβη τις Άλπεις όπως ήθελε, αλλά επέστρεψε στην Ιταλία. Σύμφωνα με κάποιες θεωρίες, ένας αριθμός των αμάχων που ακολουθούσε τον στρατό του Σπάρτακου, πέρασαν τις Άλπεις και επέστρεψαν στις πατρίδες τους. Πάντως, οι περισσότεροι επέστρεψαν στην Ιταλία. Οι συνεχείς νίκες τούς οδήγησαν στο να υπερεκτιμήσουν τις δυνατότητές τους. Επίσης, υπολόγιζαν να περάσουν στην πλούσια Σικελία, η οποία είχε τεράστιο αριθμό σκλάβων και μετρούσε δύο μεγάλες επαναστάσεις σκλάβων κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Για το σκοπό αυτό ήρθε σε συνεννόηση με Κίλικες πειρατές.
Οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν δέος στη Ρώμη. Ανακάλεσε τους δύο υπάτους και ανέθεσε την πάταξη της εξέγερσης στον έμπειρο στρατηγό Μάρκο Λικίνιο Κράσσο (Marcus Licinius Crassus) στον οποίο παραχώρησε αυξημένες εξουσίες. Ο Κράσσος προσπάθησε με τεχνάσματα να φέρει τον στρατό των δούλων σε ευνοϊκή για τους Ρωμαίους θέση. Παράλληλα έστειλε τον υπαρχηγό του, Μόμμιο, να επιτηρεί τις κινήσεις των αντιπάλων χωρίς, όμως, να δώσει μάχη. Ο Μόμμιος, ωστόσο, παράκουσε τις εντολές που είχε λάβει με συνέπεια να δεχτεί ταπεινωτική ήττα. Πάραυτα, ο Κράσσος επέμεινε στην καταδίωξη του Σπάρτακου, που βρέθηκε εγκλωβισμένος κοντά στο Ρήγιον (τέλη του 72 π.Χ.) καθώς οι πειρατές αφού εισέπραξαν τα ναύλα αθέτησαν τη συμφωνία. Έτσι ο Ρωμαίος στρατηγός συνεπλάκη με ένα τμήμα των επαναστατών. Η μάχη υπήρξε πολύωρη με μεγάλες απώλειες εκατέρωθεν. Στην συνέχεια προσπάθησε να εμπλέξει και τον κύριο όγκο των εχθρών του, αλλά οι τελευταίοι υπό την καθοδήγηση του Σπάρτακου ξέφυγαν από την παγίδα και διέσπασαν τις γραμμές των Ρωμαίων, προκαλώντας μάλιστα σοβαρές απώλειες στους διώκτες τους.
Τελική μάχη – Θάνατος του Σπάρτακου
Η τελευταία αυτή επιτυχία των δούλων ήταν μοιραία για την τύχη τους, όπως παρατηρεί ο Πλούταρχος [2]. Τυφλωμένοι από τις διαδοχικές επιτυχίες τους, αγνόησαν ακόμα μία φορά τις υποδείξεις του Σπάρτακου και αποφάσισαν να δώσουν μάχη σε ανοικτό πεδίο. Από την άλλη, ο Κράσσος επεδίωκε να δώσει την αποφασιστική μάχη (και φυσικά να νικήσει) πριν έρθουν ο Πομπήιος (Gnaeus ή Cnaeus Pompeius Magnus) από την Ισπανία και ο Λούκουλος από την Μικρά Ασία, ώστε να καρπωθεί μόνον ο ίδιος την επικείμενη νίκη.
Η τελική μάχη έγινε στα Βασιλικάτα της Λουκανίας (Νότιος Ιταλία) την άνοιξη του 71 π.Χ. Υπήρξε πολύωρη και αιματηρή αλλά τελικά η συνοχή και η πειθαρχία των ρωμαϊκών στρατευμάτων έγειρε την πλάστιγγα υπέρ τους. Ο Σπάρτακος σκοτώθηκε ενώ προσπαθούσε να βρει τον Κράσσο στο πεδίο της μάχης. Οι αιχμάλωτοι δούλοι, περίπου 6.000 τον αριθμό, σταυρώθηκαν κατά μήκος της Αππίας Οδού, ενώ εκτιμάται ότι οι νεκροί στο πεδίο της μάχης ήταν πολύ περισσότεροι.
Η επανάσταση του Σπάρτακου θεωρείται η μεγαλύτερη επανάσταση δούλων της ρωμαϊκής Ιστορίας. Αν και εν τέλει πνίγηκε στο αίμα, η αναστάτωση που προκάλεσε στην καρδιά, μάλιστα, της ρωμαϊκής επικράτειας, είχε ως έμμεση συνέπεια μια σχετική έκτοτε βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των δούλων
Η μνήμη του Σπάρτακου
Η μορφή του Σπάρτακου πέρασε στον θρύλο και ενέπνευσε πολλά κινήματα, οργανώσεις και καλλιτέχνες ανά τους αιώνες. Ενδεικτικά αναφέρονται οι αριστεροί Σπαρτακιστές της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης που δραστηριοποιήθηκαν έντονα κατά τη Γερμανική Επανάσταση του 1918. Γενικά, ο Σπάρτακος έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από αριστερού πολιτικού προσανατολισμού οργανώσεις, κόμματα, καθεστώτα, λόγιους κλπ. Γνωστή επίσης είναι η επική χολλιγουντιανή ταινία Σπάρτακος (1960) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ με τον Κερκ Ντάγκλας στην παραγωγή και τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η ταινία αποτελεί μεταφορά στην μεγάλη οθόνη του ομώνυμου ιστορικού μυθιστορήματος του Αμερικανού συγγραφέα Χάουαρντ Φαστ
Σημειώσεις-Παραπομπές
1. ↑ [..] ἀνὴρ Θρᾷξ τοῦ Μαιδικοῦ γένους, οὐ μόνον φρόνημα μέγα καὶ ῥώμην ἔχων, ἀλλὰ καὶ συνέσει καὶ πρᾳότητι τῆς τύχης ἀμείνων καὶ τοῦ γένους ἑλληνικώτερος. Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι, Κράσσος 8,3
2. ↑ Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι, Κράσσος 11,7-8
Βιβλιογραφία
* Το αντίστοιχο άρθρο της αγγλικής Βικιπαίδειας
* Pietro Bianchi, Η Επανάστασις του Σπάρτακου, περιοδικό Ιστορία Εικονογραφημένη, τχ 33, Μάρτιος 1971
* ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ, Εκδοτική Αθηνών
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι
Η αρχική έκδοση του άρθρου αυτού βασίστηκε σε αντίστοιχο άρθρο της Live-Pedia.gr
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
<@=@=@>