Η Νέα Ζηλανδία (Αγγλικά: New Zealand, Μαορί γλώσσα: Aotearoa) είναι χώρα που αποτελείται από 2 μεγάλα και πολλά μικρότερα νησιά στα νοτιοδυτικά του Ειρηνικού Ωκεανού. Η Νέα Ζηλανδία είναι επίσης γνωστή ως Αοτεαρόα στη Μαορί γλώσσα, ή η Γη του Μακριού Λευκού Σύννεφου. Η Νέα Ζηλανδία είναι γνωστή για την γεωγραφική της απομόνωση, αφού είναι χωρισμένη από την Αυστραλία στα βορειοδυτικά μέσω της Θάλασσας της Τασμανίας, σε μήκος περίπου 2.000 χλμ. Οι εγγύτεροι γείτονές της είναι στα βόρεια οι Νέα Καληδονία, Φίτζι και Τόνγκα. Ο πληθυσμός της Νέας Ζηλανδίας είναι κυρίως Ευρωπαϊκής καταγωγής, με τους Μαορί να αποτελούν την μεγαλύτερη μειονότητα. Σημαντικές μειονότητες είναι και οι μη-Μαορί Πολυνήσιοι και Ασιατικοί κάτοικοι, ιδιαίτερα στις πόλεις της χώρας.

Επισήμως, Βασίλισσα της Νέας Ζηλανδίας είναι η Βασίλισσα Ελισάβετ Β' του Ηνωμένου Βασιλείου και εκπροσωπείται στη χώρα από έναν μη-πολιτικό Γενικό Κυβερνήτη. Ωστόσο, η Βασίλισσα δεν έχει καμία πραγματική πολιτική επιρροή. Η πολιτική εξουσία κατέχεται από τον Πρωθυπουργό που είναι ο αρχηγός της Κυβέρνησης στο δημοκρατικά εκλεγμένο Κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας. Το Βασίλειο της Νέας Ζηλανδίας περιλαμβάνει επίσης τα Νήσοι Κουκ και το Νιούε, που είναι εξ ολοκλήρου αυτο-κυβερνώμενα, το Τοκελάου, που κινέιται προς την κατεύθυνση της αυτοκυβέρνησης και τις διεκδικήσεις της Νέας Ζηλανδίας στην Ανταρκτική.

Ιστορία

Η Νέα Ζηλανδία είναι μία από τις πιο πρόσφατα αποικισμένες μεγάλες περιοχές γης. Πολυνήσιοι άποικοι κατέφθασαν με τα γουάκα (κανό) τους περίπου 800 με 600 χρόνια πριν και εγκατέστησαν τον ιθαγενή πολιτισμό Μαορί. Ο αποικισμός στα Νησιά Τσάταμ στα νοτιοανατολικά της Νέας Ζηλανδίας παρήγαγαν τους Μοριορί αλλά δεν έχει συμφωνηθεί ακόμα αν μετακινήθηκαν εκεί από την Νέα Ζηλανδία ή από κάπου αλλού στην Πολυνησία. Το μεγαλύτερο μέρος της Νέας Ζηλανδίας ήταν μοιρασμένο σε φυλετικές πειοχές που λέγονταν rohe και οι πηγές εντός τους ελέγχονταν από μια iwi ("φυλή"). Συνήθως δυο iwi δεν υπερκαλύπταν μια rohe. Οι Μαορί προσάρμοσαν τη διατροφή τους στις τοπικές θαλλάσιες πηγές, χλωρίδα και πανίδα, κυνηγώντας το γιγάντιο μόα που δεν πετούσε (και το οποίο σύντομα εξαφανίστηκε) και τρώγοντας τον Πολυνήσιο Αρουραίο και kumara (γλυκοπατάτα), που εισήγαγαν στη χώρα.

Οι πρώτοι Ευρωπαίοι που είναι γνωστόι πως έφτασαν στη Νέα Ζηλανδία οδηγήθηκαν από τον Άμπελ Γιανσζόον Τάσμαν, που έπλευσε στη δυτική ακτή των Βόρειων και Νότιων νησιών το 1642. Την ονόμασε Στάτεν Λάντ (Staten Landt), πιστεύοντας πως ήταν μέρος της γης που είχε ανακαλύψει ο Γιάκομπ Λε Μερ το 1616 έξω από την ακτή της Χιλής. Η Στάτεν Λάντ εμφανίστηκε στους πρώτους χάρτες της Νέας Ζηλανδίας του Τάσμαν, αλλά άλλαξε σε Νόβα Ζεελάντια (Nova Zeelandia) από Ολλανδούς χαρτογράφους, από το όνομα της Ολλανδικής επαρχίας Ζέελαντ, λίγο μετά την απόδειξη του Χέντρικ Μπράουερ πως η Νοτιο Αμερικάνικη γη ήταν νησί το 1643. Το Λατινικό Νόβα Ζεελάντια έγινε στα Ολλανδικά Nieuw Zeeland. O Καπετάνιος Τζέιμς Κουκ επακολούθως αποκάλεσε το αρχιπέλαγος New Zealand, αν και τα ονόματα που επέλεξε για τα Βόρεια και Νότια νησιά απορρίφθηκαν (Aehei No Mouwe και Tovy Poenammu αντίστοιχα) και τα τρία βασικά νησιά έγιναν γνωστά ως Βόρειο, Μέσο και Νότιο, ενώ το Μέσο Νησί αποκλήθηκε αργότερα Νότιο Νησί. Ο Κουκ άρχισε εκτεταμένες έρευνες στα νησιά το 1769, οδηγώντας σε Ευρωπαϊκές φαλαινοθηρικές εκστρατείες και τελικά σε σημαντικό Ευρωπαϊκό εποικισμό. Από τις αρχές της δεκαετιάς του 1780, οι Μαορί είχαν συναντήσεις με Ευρωπαίους φωκοθήρες και φαλαινοθήρες. Η απόκτηση μουσκέτων από τις iwi αυτές που ήταν σε στενή επαφή με τους Ευρωπαίους αποσταθεροποίησαν την υπάρχουσα ισορροπία δύναμης μεταξύ των φυλών Μαορί και υπήρξε μια παροδική αλλά έντονη περίοδο αιματηρού δια-φυλετικού πολέμου, γνωστού ως Πόλεμοι Μουσκέτων, που τερματίστηκε μόνο όταν όλες οι iwi οπλίστηκαν ανάλογα.

Το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση των Μαορί από Ευρωπαίους, πιέσεις από την Church Missionary Society και το Γαλλικό ενδιαφέρον στην περιοχή οδήγησαν τους Βρετανούς να προσαρτήσουν τη Νέα Ζηλανδία με Βασιλική Προκήρυξη τον Ιανουάριο του 1840. Για να νομιμοποιηθεί η Βρετανική προσάρτηση είχε αποσταλεί το 1839 ο Βοηθός Κυβερνήτη Γουίλλιαμ Χόμπσον. Βιαστικά, μετά την άφιξή του, διαπραγματεύτηκε την Συνθήκη Γουαϊτάνγκι με τις βόρειες iwi. Η Συνθήκη υπογράφηκε τον Φεβρουάριο και τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να θεωρείται ως το ιδρυτικό ντοκουμέντο της Νέας Ζηλανδίας. Η Μαορί μετάφραση της συνθήκης υποσχόταν στις φυλές Μαορί "tino rangatiratanga" πως θα διατηρούνταν με αντάλαγμα την παύση kawanatanga, που οι Αγγλικές εκδοχές μεταφράζουν ως "αρχηγία" για "εθνική κυριαρχία/αυτονομία". Το πραγματικό νόημα είναι σήμερα αντικείμενο διαφωνιών. Διαφωνίες για πωλήσεις γης και εθνική κυριαρχία προκάλεσαν τους Πολέμους γης της Νέας Ζηλανδίας που έλαβαν χώρα μεταξύ του 1845 και 1872. Το 1975 η Συνθήκη της Πράξης Γουαϊτάνγκι εγκαθίδυσαν το Δικαστήριο Γουαϊτάνγκι, στο οποίο ανατέθηκε να ακούει ισχυρισμούς για παραβιάσεις από το Στέμμα της Συνθήκης του Γουαϊτάνγκι που χρονολογούνται από το 1840. Κάποιες φυλές Μαορί και οι Μοριορί δεν υπέγραψαν ποτέ τη συνθήκη.

Αν και η Νέα Ζηλανδία διοικείτο αρχικά ως μέρος της Αυστραλιανής αποικίας της Νέας Νότια Ουαλίας, έγινε αποικία από μόνη της το 1841. Η πρώτη πρωτεύουσα της Νέας Ζηλανδίας ήταν η Οκιάτο ή Ολντ Ράσσελλ στον Κόλπο των Νήσων αλλά σύντομα έπειτα μεταφέρθηκε στο Ώκλαντ. Ο Ευρωπαϊκός αποικισμός προχώρησε πιο γρήγορα απ'ό,τι όλοι περίμεναν και σύντομα οι έποικοι υπερτέρησαν αριθμητικώς των Μαορί. Αυτο-κυβέρνηση παραχωρήθηκε στον πληθυσμό των εποίκων το 1852. Κάποιες πολιτικές ανησυχίες ακολούθησαν την ανακάλυψη χρυσού στο Κεντρικό Οτάγκο το 1861 για το αν το Νότιο Νησί θα σχημάτιζε ξεχωριστή αποικία. Έτσι το 1865 η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε επισήμως στην περισσότερο κεντρική πόλη Ουέλλινγκτον. Η Νέα Ζηλανδία έλαβε μέρος σε μια Συνταγματική Συνέλευση τον Μάρτιο του 1891 στο Σύδνεϋ, στη Νέα Νότια Ουαλία, μαζί με τις τότε αποικίες της Αυστραλίας. Αυτή έγινε για να θεωρηθεί το ενδεχόμενο ενός συντάγματος για την προτεινόμενη ομοσπονδία μεταξύ των τότε-Βρετανικών Αποικιών της Αυστραλασίας. Η Νέα Ζηλανδία απώλεσε το ενδιαφέρον της για ένωση με την Αυστραλία σε μία ομοσπονδία μετά τη συνέλευση αυτή.

Η Νέα Ζηλανδία έγινε ανεξάρτητη επικράτεια στις 26 Σεπτεμβρίου 1907 με βασιλική αναγγελία. Με το Θέσπισμα του Γουεστμίνστερ το 1931 της παραχωρήθηκε πλήρης ανεξαρτησία από το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ανεξαρτησία ξεκίνησε με την υιοθεσία του Θεσπίσματος από το Κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας το 1947. Από τότε η Νέα Ζηλανδία είναι μια ανεξάρτητη Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία εντός της Κοινοπολιτείας των Εθνών.

Πολιτική

Η Νέα Ζηλανδία είναι Βασιλευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Με την Πράξη των Βασιλικών Τίτλων της Νέας Ζηλανδίας (1953), Βασίλισσα της Νέας Ζηλανδίας είναι η Βασίλισσα Ελισάβετ Β' του Ηνωμένου Βασιλείου και εκπροσωπείται ως αρχηγός κράτους από τον Γενικό Κυβερνήτη, την Βαρόνη Σίλβια Καρτράιτ.

Η Νέα Ζηλανδία είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο όπου όλα τα υψηλότερα αξιώματα στη χώρα καταλαμβάνονται από γυναίκες. Η Βασίλισσα Ελισάβετ Β΄της Νέας Ζηλανδίας, η Γενική Κυβερνήτης Βαρόνη Σίλβια Καρτράιτ, η Πρωθυπουργός Έλεν Κλαρκ, η Πρόεδρος του Κοινοβουλίου της Νέας Ζηλανδίας Μάργκαρετ Γουίλσον και η Ανώτατη Δικαστής Σίαν Ελίας.

Το Κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας έχειμόνο ένα σώμα, τον Οίκο των Αντιπροσώπων που συνήθως έχει έδρες για 120 μέλη του Κοινοβουλίου. Κοινοβουλευτικές εκλογές λαμβάνουν χώρα κάθε τρία χρόνια με κάποια μορφή αναλογικής εκπροσώπησης. Κατά τις γενικές εκλογές του 2005 δημιουργήθηκε μία επιπλέον έδρα (καταλαμβανόμενη από το Κόμμα Μαορί), εξαιτίας του γεγονότος πως το κόμμα αυτό κέρδισε περισσότερες ψήφους στα εκλογικά του σώματα παρά αναλογικά.

Δεν υπάρχει γραπτό σύνταγμα. Ωστόσο, η Συνταγματική Πράξη (1986) είναι η βασική επίσημη δήλωση της συνταγματικής δομής της Νέας Ζηλανδίας. Η Γενική Κυβερνήτης έχει την εξουσία να ορίσει και να απολύσει τον Πρωθυπουργό και να διαλύσει το Κοινοβούλιο. Η Γενική Κυβερνήτης προεδρεύει και του Εκτελεστικού Συμβουλίου που είναι μια επίσημη επιτροπή αποτελούμενη από όλους τους υπουργούς του Στέμματος. Τα μέλη του Εκτελεστικού Συμβουλίου πρέπει να είναι μέλη του Κοινοβουλίου, και τα περισσότερα έχουν επίσης υπουργεία. Τα υπουργεία είναι τα ανώτερα σώματα παρασκευής πολιτικής και ηγούνται από τον Πρωθυπουργό που είναι επίσης Κοινοβουλευτικός ηγέτηες του κυβερνώντος κόμματος ή συνασπισμού.

Σημερινή Πρωθυπουργός είναι η Έλεν Κλαρκ του Εργατικού Κόμματος . Έχει υπηρετήσει ήδη δύο ολοκληρωμένες θητείες ως Πρωθυπουργός και έχει ξεκινήσει την τρίτη. Αρχηγός της Αντιπολίτευσης είναι ο αρχηγός του Εθνικού Κόμματος Ντον Μπρας που ήταν προηγούμενα Κυβερνήτης της Κεντρικής Τράπεζας Αποθεμάτων. Αντιπολιτευτικά κόμματα είναι επίσης το Κόμμα Μαορί και το Ακτ Νέα Ζηλανδία. Ενώ ένας ιδιότυπος συνασπισμός έχει σχηματιστεί μεταξύ του Εργατικού Κόμματος και των Προοδευτικού και Πρασίνου κόμματος.

Γεωγραφία

Η Νέα Ζηλανδία αποτελείται από δύο βασικά νησιά (που αποκαλούνται απλά Βόρειο και Νότιο Νησιά, ή συνήθως Te-Ika-a-Maui και Te Wai Pounamu στα Μαορί) και έναν αριθμό μικρότερων νησιών. Η συνολική έκταση της Νέας Ζηλανδίας είναι 268.680 χλμ², και είναι λίγο μικρότερη από αυτήν της Ιαπωνίας και λίγο μεγαλύτερη από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η χώρα εκτείνεται σε περισσότερα από 1.600 χλμ κατα μήκος του κεντρικού, βόρειου-βορειοανατολικού άξονά της. Έχει επίσης μεγάλο μήκος ακτών των οποίων το μήκος φτάνει τα 15.134 km.

Τα πιο σημαντικά από τα μικρότερα κατοικήσιμα νησιά της είναι μεταξύ άλλων τα Νησί Στιούαρτ/Ρακιούρα, Νησί Γουαϊχέκε, ένα νησί στον Κόλπος Χαουράκι στο Ώκλαντ, το Νησί Γκρέιτ Μπάρριερ, ανατολικά του Κόλπου Χαουράκι και τα Νησιά Τσάταμ, ονομαζόμενα Ρεκόχου από τους Μοριορί. Η χώρα διαθέτει εκτεταμένες θαλάσσιες πηγές, με την μεγαλύτερη Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη στον κόσμο, που καλύπτει 4 εκατομμύρια km², περισσότερο από 15 φορές την χερσαία έκτασή της[2].

Το Νότιο Νησί είναι η μεγαλύτερη μάζα γης, και χωρίζεται κατά μήκος από τις Νότιες Άλπεις, η υψηλότερη κορυφή των οποίων είναι το Αοράκι/Βουνό Κουκ, στα 3.754 μέτρα. Στο Νότιο Νησί υπάρχουν περισσότερες από 18 κορυφές με ύψος μεγαλύτερο των 3.000 μ. Το Βόρειο Νησί είναι λιγότερο ορεινό από το Νότιο, αλλά χαρακτηρίζεται από ηφαιστειακή δράση. Το ψηλότερο βουνό στο Βόρειο Νησί, το Ρουαπέχου (2.797 μ.), είναι δραστήριο κωνικό ηφαίστειο. Το ποικίλο τοπίο της Νέας Ζηλανδίας την έχει καταστήσει δημοφιλή προορισμό για την παραγωγή τηλεοπτικών προγραμμάτων και ταινιών, όπως η τριλογία Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών.

Το σύνηθες κλίμα στη χώρα είναι ήπιο, με θερμοκρασίες που σπάνια πέφτουν κάτω από 0°C ή ξεπερνούν τους 30°C.

Χλωρίδα και πανίδα

Εξαιτίας της μακράς απομόνωσης από τον υπόλοιπο κόσμο, και της νησιωτικής βιογεωγραφίας της η Νέα Ζηλανδία έχει μοναδική χλωρίδα και πανίδα. Περίπου το 80 τοις εκατό της χλωρίδας της συναντάται μόνο στη Νέα Ζηλανδία, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 40 ενδημικά είδη[3].

Μέχρι την άφιξη των πρώτων ανθρώπων, το 80% της γης καλυπτόταν από δάση και , εξαιρουμένων δύο ειδών νυχτερίδας, δεν υπήρχαν μη-θαλάσσια θηλαστικά. Τα δάση της κατοικούνταν από μια ποικιλία πτηνών μεταξύ των οποίων το μόα, που έχει πια εκλείψει, το κίουι, το κακάπο και το τακαχέ, που κινδυνεύουν όλα με εξαφάνιση εξαιτίας της ανθρώπινης δράσης. Ο αετός του Χάαστ ήταν το μεγαλύτερο αρπακτικό πουλί του κόσμου προτού εκλείψει, ενώ μοναδικοί είναι και οι παπαγάλοι Κακά και Κέα. Στα ερπετά περιλαμβάνονται τα σκίνκ, γκέκο και Τουατάρα. Δεν υπάρχουν φίδια αλλά υπάρχουν πολλά είδη εντόμων, μεταξύ των οποίων και η γουέτα.

Δημογραφία

Η Νέα Ζηλανδία διαθέτει πληθυσμό 4,1 εκατομμύρια κατοίκους. Περίπου 70% είναι λευκοί Ευρωπαϊκής καταγωγής. Ένα μεγάλο ποσοστό των λευκών Νεο Ζηλανδών είναι σκωτσέζικης καταγωγής. Οι Μαορί είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εθνική ομάδα(14,7%, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν εν μέρει Μαορί καταγωγή). Άλλες ομάδες είναι αυτοί με Ασιατική καταγωγή (6,6%) και Ειρηνικών Νήσων (6,5%). Η Νέα Ζηλανδία είναι θετική απέναντι στη μετανάστευση και είναι δεσμευμένη να αυξάνει τον πληθυσμόι της κατά περίπου 1% ανά χρόνο. Προς το παρόν μετανάστες από το Ην. Βασίλειο είναι η μεγαλύτερη ομάδα (30%) αλλά νέοι μετανάστες καταφτάνουν από πολλές χώρες, και ιδιαίτερα από την Ανατολική Ασία.

Πολιτισμός

Η Νέα Ζηλανδία έχει μια ποικιλόμορφη σύγχρονη κουλτούρα με επιρροές από Βρετανούς, Μαορί και άλλους Ευρωπαίους μετανάστες και πιο πρόσφατα από Πολυνησιακούς πολιτισμούς. Πολλά στοιχεία πολιτισμού έχουν την καταγωγή τους από τους πρώτους Σκωτσέζους αποίκους και λέγεται πως η χώρα έχει περισσότερες μπάντες γκάιντας απ' ό,τι η Σκωτία.

Ο προ ευρωπαϊκής επαφής πολιτισμός των Μαορί δεν είχε μεταλλικά εργαλεία, βασιζόμενος στην πέτρα και το ξύλο. Οι σύγχρονοι Μαορί δεν ζουν με παραδοσιακό τρόπο ζωής. Στοιχεία του πολιτισμού Μαορί επιβιώνουν και η Κυβέρνηση ενεργά τα προωθεί σε όλους τους Νεοζηλανδούς, και πολλά προστατεύονται από τη Συνθήκη του Γουαϊτάνγκι. Η χρήση της Μαορί γλώσσας (Te Reo Māori) ως ζωντανή γλώσσα κοινότητας παρέμεινε μόνο σε μερικές απομονωμένες περιοχές στα μεταπολεμικά χρόνια, αλλά σήμερα περνά από φάση αναγέννησης• με γενναιόδωρη υποστήριξη από το κράτος για σχολεία μέσης εκπαίδευσης με Μαορί γλώσσα και ένα τηλεοπτικό κανάλι στη γλώσσα Μαορί.

Το τοπίο της Νέας Ζηλανδίας έχει εμφανιστεί σε πολλά τηλεοπτικά προγράμματα και ταινίες.

Ουέλλινγκτον

Ώκλαντ

Μανουκάου (Manukau)
Γουαϊτακέρε (Waitakere )

Μαορί

Σημειώσεις

1. ^ Ministry for the Environment. 2005. Offshore Options: Managing Environmental Effects in New Zealand's Exclusive Economic Zone.Introduction

2. ^ Allan, H.H. 1982. Indigenous Tracheophyta - Psilopsida, Lycopsida, Filicopsida, Gymnospermae, Dicotyledons, Flora of New Zealand Volume I. Botany Division, Department of Scientific and Industrial Research

Εξωτερικές συνδέσεις

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

<@=@=@>