H δραχμή (πληθυντικός: δραχμές) ως νομισματική μονάδα του σύγχρονου Ελληνικού κράτους καθιερώθηκε για πρώτη φορά κατά την περίοδο αντιβασιλείας του Όθωνα με το Βασιλικό διάταγμα της 8ης Φεβρουαρίου 1833 αντικαθιστόντας τον φοίνικα, νόμισμα που προσπάθησε να καθιερώσει ο Ιωάννης Καποδίστριας το 1828 . Απο τότε και αδιάλειπτα μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2002, η δραχμή ήταν νομισματική μονάδα του Ελληνικού κράτους.
Βέβαια η δραχμή δεν γεννήθηκε για πρώτη φορά το 1833. Αποτέλεσε για αιώνες νόμισμα του νομισματικού συστήματος του αρχαίου ελληνικού κόσμου αφού αρκετές πόλεις - κράτη εξέδωσαν νομίσματα με το όνομα αυτό με πιο γνωστά το αργυρό δίδραχμο του Φείδωνα ή το Αθηναϊκό τετράδραχμο. Άρα η καθιέρωση της δραχμής το 1833 αποτελεί αν όχι αναβίωση του ξεχασμένου μέχρι τότε νομίσματος, τότε είναι ακόμα μια προσπάθεια της ελληνικής πολιτείας να συνδέσει το νεοσύστατο ελληνικό κράτος με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Ο κωδικός ISO 4217 για την δραχμή είναι το GRD.
Ετυμολογία
Η λέξη δραχμή προέρχεται από το ρήμα δράττω, που σημαίνει αρπάζω (> δράττομαι = πιάνω σφικτά). Στην αρχαιότητα, μία δραχμή ήταν ίση προς 6 οβολούς, νόμισμα το οποίο στην παλαιότερη μορφή του είχε σχήμα σιδερένιας σούβλας. Το πάχος του ήταν τόσο, ώστε η χούφτα ενός ανδρικού χεριού να μπορεί να πιάσει έξι από αυτούς. Έτσι εκ του δράττω (όσους οβολούς μπορούσε ν' αδράξει η παλάμη) προκύπτει η λέξη δραχμή.
Ιστορικό
Με τον ερχομό του βασιλιά Όθωνα έχουμε την πρώτη νομισματική μεταρρύθμιση. Με Βασιλικό διάταγμα της 8ης Φεβρουαρίου 1833, αντικαθίσταται ο Φοίνικας με την δραχμή η οποία υποδιαιρείται σε 100 λεπτά.
Το νέο αυτό νόμισμα είχε βάρος 4,477 γραμμάρια από τα οποία τα 4,029 γραμμάρια ήταν καθαρό ασήμι και τα 0,448 χαλκός. Η ισοτιμία της δραχμής ορίστηκε στα 0,895 του γαλλικού χρυσού φράγκου. Οι πρώτες δραχμές και οι υποδιαιρέσεις τους κόπηκαν στην Βαυαρία από μήτρες που κατασκεύασε στο Μόναχο ο Κόνραντ Λάνγκε, μετέπειτα διευθυντής του Ελληνικού Βασιλικού Νομισματοκοπείου.
Το νέο ελληνικό νομισματικό σύστημα ήταν στη σύλληψη διμεταλλικό (χρυσά και αργυρά νομίσματα), αλλά στην πράξη δεν κυκλοφόρησαν παρά ελάχιστα χρυσά νομίσματα. Τον Αύγουστο του 1833 απαγορεύτηκε ρητά η αποδοχή τουρκικών νομισμάτων από τα δημόσια ταμεία σε μια προσπάθεια να επιβληθεί το νέο νόμισμα.
Στις 30 Μαρτίου 1841 , μετά από πολυετείς προσπάθειες, ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στη οποία παραχωρήθηκε το προνόμιο της έκδοσης χαρτονομισμάτων το οποίο και διατήρησε έως το 1927 οπότε και ιδρύεται η Τράπεζα της Ελλάδος.
Πρώτος διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας ήταν ο Γεώργιος Σταύρου του οποίου το πορτραίτο εμφανίζεται στην κύρια όψη όλων των χαρτονομισμάτων που εξέδωσε η τράπεζα. Επίσης στην ίδια όψη και έως το 1923 εικονίζεται και ο βασιλικός θυρεός.
Νομισματικές κατηγορίες και περίοδοι
Για την καλύτερη μελέτη της νομισματικής ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας, τα έτη 1828 όπου εκδόθηκε το πρώτο σύγχρονο ελληνικό νόμισμα (ο φοίνικας) έως τις μέρες μας που κυκλοφορεί το ευρώ, έχει καθιερωθεί να χωρίζουμε και να μελετάμε την νομισματική ιστορία της Ελλάδας σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
* Τα μεταλλικά νομίσματα
* Τα χαρτονομίσματα
Μεταλλικά νομίσματα
Το πενηντάδραχμο του 1980 με τη μορφή του Σόλωνα στον εμπροσθότυπο, ένα από τα πλέον ατυχήσαντα ελληνικά κέρματα (ογκώδες, βαρύ, άτεχνο, δύσχρηστο). Εκδόθηκε σε 32,3 εκατ. κομμάτια και επανεκδόθηκε το 1982 και 1984. Αποσύρθηκε από την κυκλοφορία μετά την έκδοση νέου τύπου, το 1986.
Τα νομίσματα κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με το ποιός ήταν ο ανώτατος άρχοντας της εποχής ή από την εκάστοτε πολιτική κατάσταση. Έτσι προκύπτουν οι παρακάτω κατηγορίες:
* Ιονικό Κράτος (1801 – 1862)
* Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας (1828 – 1832)
* Βασιλιάς Όθων (1832 – 1862)
* Βασιλιάς Γεώργιος Α’ (1863 – 1913)
* Κρητική Πολιτεία (1896 – 1906)
* Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ (1913 – 1917 και 1920 – 1922)
* Βασιλιάς Γεώργιος Β’ (1922 – 1923 και 1935 – 1947)
* Α' Ελληνική Δημοκρατία (1924 – 1935)
* Βασιλιάς Παύλος (1947 – 1964)
* Βασιλιάς Κωνσταντίνος Β’ (1964 – 1970)
* Δικτατορική περίοδος (1967 – 1974)
* Γ' Ελληνική Δημοκρατία (1976 – 2001)
Εκτός από την περίοδο του Ιωάννη Καποδίστρια (1828 - 1832) όπου νόμισμα τις Ελλάδας ήταν ο φοίνικας, την περίοδο του ευρώ από το 2002 και μετά και την ειδική περίπτωση του Ιονικού κράτους, σε όλες τις άλλες περιόδους και για 170 συναπτά έτη κυκλοφόρησε η δραχμή. Νόμισμα με το όνομα δραχμή κυκλοφόρησε και στην Κρητική Πολιτεία, η οποία για ένα μικρό χρονικό διάστημα αποτέλεσε ξεχωριστή πολιτειακή οντότητα.
Χαρτονομίσματα
Τα χαρτονομίσματα τα κατατάσσονται σε κατηγόριες ανάλογα με το ποιός είναι ο εκδότης τους. Έτσι προκύπτουν οι παρακάτω κατηγορίες:
Χαρτονόμισμα 100 δισεκατομμυρίων δραχμών του 1944, το μεγαλύτερο σε ονομαστική αξία που κυκλοφόρησε ποτέ στην Ελλάδα. Ήταν παντελώς ανυπόληπτο και η ουσιαστική του αξία σχεδόν μηδαμινή. Επρόκειτο για την τελική φάση της κατοχικής οικονομικής κατάρρευσης.
Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Τράπεζα της Ελλάδος Λοιπές εκδόσεις Ξένες εκδόσεις
* 1841-1900
* 1901-1922
* 1923-1927
* 1928-40
* 1941-44 (κατοχικά)
* Τοπικές Εκδοσεις Κατοχής
* 1944-53 (μεταπολεμικά)
* 1954-97
* 1822-1832
* Ιονική Τράπεζα
* Τράπεζα Κρήτης
* Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας
* Κερματικά γραμμάτια
* Ιταλικές Κατοχικές Εκδόσεις
* Αγγλογερμανικές Εκδόσεις
Αντικατάσταση της δραχμής από το ευρώ
Την 1η Ιανουαρίου του 2002 η δραχμή αντικαταστάθηκε από το Ευρώ, την κοινή νομισματική μονάδα των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ισοτιμία 1 ευρώ = 340,750 δραχμές. Η περίοδος αντικατάστασης των νομισμάτων από την Τράπεζα της Ελλάδας έληξε την 1η Μαρτίου 2004, ενώ τα χαρτονομίσματα μπορούν να αντικατασταθούν με ευρώ έως την 1η Μαρτίου 2012.
Συγκεκριμένα η αξία των νομισμάτων την εποχή της αντικατάστασης με το ευρώ είχε ως εξής:
* 1 Δραχμή = 0,293 λεπτά
* 2 Δραχμές = 0,587 λεπτά
* 5 Δραχμές = 1,47 λεπτά
* 10 Δραχμές = 2,93 λεπτά
* 20 Δραχμές = 5,87 λεπτά
* 50 Δραχμές = 14,67 λεπτά
* 100 Δραχμές = 29,35 λεπτά
* 500 Δραχμές = 1,47 Ευρώ
Ενώ η αξία των χαρτονομισμάτων την ίδια εποχή είχε ως εξής:
* 100 Δραχμές = 29,35 λεπτά
* 200 Δραχμές = 58,69 λεπτά
* 500 Δραχμές = 1,47 Ευρώ
* 1.000 Δραχμές = 2,93 Ευρώ
* 5.000 Δραχμές = 14,67 Ευρώ
* 10.000 Δραχμές = 29,35 Ευρώ
Ενδιαφέροντα για τη δραχμή
| Το πρώτο κέρμα της μίας δραχμής | Κόπηκε στο Μόναχο το 1833, αν και αναγράφεται ως έτος το 1832. Ήταν αργυρή και έφερε στη μία όψη τη μορφή του Όθωνα και από την άλλη τον Βασιλικό θυρεό. Υποδιαιρέσεις της ήταν τα χάλκινα κέρματα των 1, 2, 5 και 10 λεπτών και πολλαπλάσιά της το αργυρό κέρμα των 5 δραχμών και τα χρυσά των 20 και 40 δραχμών. Όλες οι εκδόσεις της πρώτης δραχμής θεωρούνται σπάνιες και η σημερινή τους αξία υπερβαίνει τις 3.000 ευρώ. |
| Τα πρώτα χαρτονομίσματα | Κόπηκαν το 1841 από τη νεοσύστατη Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και ήταν αξίας 25, 50, 100 και 500 δραχμών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ανέγραφαν στη μία όψη τους ότι "Η παραποίησις τιμωρείται με δεσμά διά βίου". Το πεντακοσάρικο που τότε διέθετε τεράστια αγοραστική δύναμη εκτυπώθηκε στο Παρίσι σε μόλις 600 τεμάχια κι από αυτά τέθηκαν σε κυκλοφορία μόλις τα 276. Η σημερινή συλλεκτική του αξία θεωρείται ανυπολόγιστη. |
| Η πρώτη 1 δραχμή σε χαρτονόμισμα | Για πρώτη φορά το 1885 κυκλοφόρησαν χαρτονομίσματα (για την ακρίβεια κερματικά γραμμάτια) αξίας 1 και 2 δραχμών αντικαθιστώντας τα αργυρά κέρματα. Άρχισαν να αποσύρονται σταδιακά το 1910, εξέλειπαν πλήρως το 1914 και επανήλθαν σε νέες κόπιες το 1941 για ένα μικρό διάστημα κατά το ξεκίνημα της κατοχής και το 1944 με την απελευθέρωση. |
| Τα κομμένα στα δύο χαρτονομίσματα | Επρόκειτο μεν για κομμένα στα δύο, αλλά παράλληλα για πλήρη χαρτονομίσματα. Η ιστορία τους ανάγεται στο 1921, όταν διαφαινόταν η ήττα στο Μικρασιατικό πόλεμο και η οικονομία της Ελλάδας χώλαινε επικίνδυνα. Μπροστά στην απειλή της οικονομικής κατάρρευσης, ο τότε υπουργός Οικονομικών Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης κατέφυγε σε αναγκαστικό εσωτερικό δανεισμό. Έκοψε όλα τα χαρτονομίσματα στη μέση και έθεσε το δεξιό τους τμήμα στην κυκλοφορία στη μισή αξία από την αναγραφόμενη (π.χ. το χαρτονόμισμα των 25 δραχμών είχε ανταλλακτική αξία 12,5 δραχμών), ενώ το αριστερό τους τμήμα ανταλλάχθηκε με ομολογίες του δημοσίου. Έτσι όλοι οι Έλληνες δανειοδότησαν υποχρεωτικά το κράτος με τα μισά τους χρήματα. Η λύση εκείνη αποδείχθηκε σωτήρια, ωστόσο ο εμπνευστής της υπουργός δεν γλύτωσε την εκτέλεση στη δίκη των έξι που ακολούθησε της Μικρασιατικής καταστροφής. |
| Το μεγαλύτερο σε ονομαστική αξία χαρτονόμισμα (100.000.000.000 δρχ.) | Το μεγαλύτερο σε ονομαστική αξία χαρτονόμισμα ήταν αξίας 100 δισεκατομμυρίων δραχμών. Κόπηκε στις 3 Νοεμβρίου 1944 φέροντας την υπογραφή του νέου διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Ξενοφώντα Ζολώτα. Ήταν παντελώς ανυπόληπτο και η ουσιαστική του αξία σχεδόν μηδαμινή. Ακολούθησε τις εκδόσεις των 5, 25 και 200 εκατομμυρίων και 2 δισεκατομμυρίων και αποσύρθηκε λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία του. Επρόκειτο για την τελική φάση της κατοχικής οικονομικής κατάρρευσης. Με βάση τη χρυσή λίρα Αγγλίας, είναι χαρακτηριστική η κατρακύλα της δραχμής. Η ισοτιμία: Ιανουάριος 1944: 1 λίρα = 2,1 εκατομμύρια δραχμές Μάρτιος 1944: 1 λίρα = 15 εκατομμύρια δραχμές Αύγουστος 1944: 1 λίρα = 2,5 δισεκατομμύρια δραχμές Σεπτέμβριος 1944: 1 λίρα = 18 δισεκατομμύρια δραχμές Νοέμβριος 1944: 1 λίρα = 71 τρισεκατομμύρια δραχμές |
| Η ιταλική κατοχική δραχμή | Μία "αμαρτωλή" περίπτωση κατοχικής δραχμής ήταν αυτή που εξέδωσαν μεταξύ 1941 και 1944 οι Ιταλοί φασίστες που τη χρησιμοποίησαν για να δώσουν "νομιμότητα" στο πλιάτσικο της Ελλάδας. Η σειρά περιελάμβανε 9 αξίες, από 5 έως 20.000 δραχμές και κυκλοφόρησε παράλληλα με την αναξιόπιστη πληθωριστική ελληνική δραχμή. Οι συναλασσόμενοι έκαναν ότι μπορούσαν για να αποφύγουν αυτά τα χαρτονομίσματα, που έφεραν και τον Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου, ενώ εκδότρια φερόταν η Cassa Mediterranea di credito per la Grecia (Μεσογειακό ταμείο πίστεως για την Ελλάδα). |
| Τα αντάρτικα χαρτονομίσματα του σιταριού | Ένα παράξενο αντάρτικο χαρτονόμισμα κυκλοφόρησε το 1944 από την ΠΕΕΑ ("Κυβέρνηση του Βουνού") και δεν είχε βάση την παντελώς αναξιόπιστη τότε δραχμή, αλλά την οκά σιταριού. Το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ χρησιμοποιούσε αυτό το χαρτονόμισμα που στην ουσία επρόκειτο για ομολογία, και μάλιστα άτοκη, για να προμηθευτεί τα αναγκαία για το αντάρτικο από τους χωρικούς, υποσχόμενο την εξόφληση του χρέους μετά την απελευθέρωση. Το ΕΑΜ όμως ηττήθηκε κι έτσι έμειναν για πάντα ανεξόφλητα. Λέγεται ότι κάποιοι αφελείς χωρικοί ελπίζοντας να βρουν το δίκιο τους προσκόμισαν αυτά τα χαρτονομίσματα στις τράπεζες απαιτώντας μάλιστα την εξόφλησή τους, αλλά αντί χρημάτων εισέπραξαν κατηγορίες ως συνεργάτες των ανταρτών. |
| Οι τελευταίες δραχμές | Κυκλοφόρησαν το 2000 και ήταν μία σειρά νικέλινων κερμάτων αξίας 500 δραχμών σε 6 διαφορετικούς τύπους με αντίστοιχες Ολυμπιακές παραστάσεις. Επρόκειτο για αναμνηστικά κέρματα με αφορμή τους επερχόμενους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004, αλλά ήταν και κανονικής κυκλοφορίας. Τα περισσότερα από αυτά έχουν συγκεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό από έμπορους και συλλέκτες σε Ελλάδα και εξωτερικό, καθώς στο μέλλον αναμένεται ραγδαία αύξηση της αξίας τους. Τα αποθέματα της Τράπεζας της Ελλάδος ήταν ήδη εξαντλημένα από τα μέσα του 2001. |
Πηγές
Για την ενότητα «Ενδιαφέροντα για τη δραχμή» τα στοιχεία προέρχονται από το λεύκωμα του Όθωνα Τσουνάκου «Δραχμούλα μου καλό σου ταξίδι», εκδόσεις Ηλιοτρόπιο, Αθήνα 2001, ISBN 960-342-258-4.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Τα Ελληνικά Χαρτονομίσματα
- Πανελλήνια Νομισματική Ένωση
- http://www.flash.gr/euro/
- http://www.ert.gr/afieromata/euro/
- http://www.bankofgreece.gr/Banknotes/
- http://www.kairatos.com.gr/eyr.htm
- http://www.neolaia.de/2opseis/DaneiaeeU/periodiko9/C_ana_ip/c_ana_ip.html
- Nομισματικό Mουσείο Aθηνών
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org + LivePedia.gr http://www.livepedia.gr/. Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
<@=@=@>
