Μαρδοχαίος Φριζής

O Μορντεχάι ή Μαρδοχαίος Φριζής (1 Ιανουαρίου 1893 - 5 Δεκεμβρίου 1940) ήταν ελληνοεβραίος αξιωματικός, που σκοτώθηκε πολεμώντας ηρωικά στον ελληνοϊταλικό πόλεμο.

Ο Μαρδοχαίος Φριζής γεννήθηκε το 1893 στη Χαλκίδα σε πολύτεκνη οικογένεια. Το όνειρό του ήταν να γίνει αξιωματικός. Έδωσε εξετάσεις στη Σχολή Ευελπίδων αλλά εγκατέλειψε τη σχολή. Γι' αυτό υπάρχουν δύο εκδοχές, α) ότι θεώρησε υποτιμητικό το ότι δεν ήρθε πρώτος [2] και β) ότι εξαιτίας του ιουδαϊκού θρησκεύματος δεν έγινε δεκτός [3]. Έδωσε εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο και πέτυχε στη Νομική. Την περίοδο εκείνη συνδέθηκε με τον Κονδύλη, στον οποίο εκφράζει την επιθυμία του «να γίνει στρατιώτης». Μπήκε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών, από την οποία αποφοίτησε το 1916. Έλαβε μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στην εκστρατεία στην Ουκρανία, και στη μικρασιατική εκστρατεία, όπου, κατά την υποχώρηση, πιάστηκε αιχμάλωτος στη Σμύρνη. Άλλοι Εβραίοι πληροφορήθηκαν το γεγονός, και συγκέντρωσαν χρήματα για να τον απελευθερώσουν, εκείνος όμως αρνήθηκε λέγοντας «Ό,τι είναι να γίνει θα γίνει για όλους». Ένα χρόνο αργότερα αφέθηκε ελεύθερος μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αξιωματικούς. Το 1936 μετατέθηκε στην Κρήτη και του ανατέθηκε ο τομέας λογοκρισίας επί του Τύπου. Μετατέθηκε στο Δελβινάκι με την αιτιολογία ότι «δεν έκανε σωστά τη δουλειά του». Στο Δελβινάκι συνδέθηκε με τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα, ο οποίος τον επισκεπτόταν συχνά για σκάκι.

Πριν ακόμη κηρυχθεί ο πόλεμος, ο Φριζής είχε εκπονήσει σχέδιο απώθησης του εχθρού σε περίπτωση επίθεσης, το οποίο είχε εγκριθεί από τον Παπάγο. Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 τον βρήκε διοικητή του υποτομέα Δελβινακίου της 8ης Μεραρχίας. Η άμυνα του μετώπου Ηπείρου είχε ανατεθεί εξ ολοκλήρου στην 8η Μεραρχία. Η γραμμή αμύνης άρχιζε στα αριστερά από τα παράλια σύνορα Ελλάδος-Αλβανίας και στα δεξιά στηριζόταν στον Σμόλικα. Η διαταγή της 23ης Σεπτεμβρίου του 1940 καθώριζε ότι η Μεραρχία απεφάσισε να παρασύρη τον αντίπαλο επί της οργανωμένης άριστα τοποθεσίας Ελαία-Καλαμά κι από εκεί με αντεπιθέσεις να τον απορρίψη πέραν των συνόρων. Το σχέδιο ώριζε ότι οι μονάδες προκάλυψης θα εκτελούσαν μαχόμενες υποχωρητικούς ελιγμούς μέχρι την γραμμή αμύνης παρασύροντας στην υποχώρησή τους τον εχθρό. Εκεί, οι μονάδες προκαλύψεως θα περνούσαν στα μετόπισθεν σαν εφεδρείες. Η 8η Μεραρχία ήταν την 27η Οκτωβρίου πανέτοιμη και πλήρως επιστρατευμένη. Μάλιστα το 39ο Σύνταγμα Ευζώνων Μεσολογγίου είχε προεπιστρατευθή και πορευόταν προς την Ήπειρο για να ενταχθή στην 8η Μεραρχία ενώ την 28η Οκτωβρίου ήταν στο Αγρίνιο. Η διοίκηση των ελληνικών δυνάμεων ανατέθηκε στον Βασίλειο Βραχνό. Όταν άρχισε ο πόλεμος, οι 1.800 άνδρες του Δαβάκη αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν υπό την πίεση των 11.000 ανδρών της μεραρχίας ΤΖΟΥΛΙΑ, ενώ ο Δαβάκης τραυματίστηκε την έκτη ημέρα και αποχώρησε τραυματισμένος από το μέτωπο. Η ΤΖΟΥΛΙΑ επιτέθηκε με δύο έμβολα γύρω από τον Σμόλικα. Από την ΒΑ πλευρά επιτέθηκε με το 75% των δυνάμεών της (Βόρειο Συγκρότημα) ενώ το υπόλοιπο (Νότιο Συγκρότημα) επετέθη ΝΑ του Σμόλικα. Αν πετύχαινε η δράση του Νοτίου Συγκροτήματος της ΤΖΟΥΛΙΑ θα απέκοπτε τον στρατό Ηπείρου με κίνδυνο κυκλώσεως της 8ης Μεραρχίας. Για άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος, ο Κατσιμήτρος διατάζει, την 31η Οκτωβρίου το βράδυ, τον Υποτομέα Αώου (Τάγμα Προκαλύψεως Κονίτσης) να συμπτυχθή νοτίως του Αώου βόρεια από το Βρυσοχώρι και να συνδεθή με το Απόσπασμα Μετσόβου το οποίο από τώρα ανήκει στην 8η Μεραρχία. Έτσι, την 31η Οκτωβρίου το βράδυ, ο Υποτομέας Αώου και το Απόσπασμα Μετσόβου μαζί, αποτέλεσαν το Απόσπασμα Αώου του οποίου διοικητής ετέθη ο Αντισυνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής με στόχο την παρεμπόδιση του Νοτίου Συγκροτήματος της ΤΖΟΥΛΙΑ να κυκλώση την 8η Μεραρχία περνώντας τον Αώο. Στις 10 Νοεμβρίου πήρε εντολή να κινηθεί στη δεξιά πλευρά του μετώπου για να σταματήσει την υποχώρηση. Τα κατάφερε και ταυτόχρονα προετοίμασε τους στρατιώτες του για την αντεπίθεση. Η ομάδα του Φριζή είναι επίσης αυτή που συνέλαβε τους πρώτους αιχμαλώτους πολέμου - περίπου 700 Ιταλούς - και που κράτησε τη γέφυρα του Καλαμά απωθώντας τους «Κενταύρους». Στις 10 Νοεμβρίου στη διάβαση "Κλέφτης" οι Αλπινιστές του 9ου Συντάγματος απελπισμένοι και εξουθενωμένοι παραιτήθηκαν του αγώνα κι σκορπίστηκαν προς Νότο αφού εγκατέλειψαν κάθε είδους πολεμικό υλικό, νεκρούς και τη σημαία του 3ου Τάγματος του 9ου Συντάγματος Αλπινιστών. Η Χ Ομάδα Αναγνωρίσεως κατεδίωξε τα απομεινάρια του 1ου Τάγματος του 9ου Συντάγματος όπου έπεσε μαχόμενος ο διοικητής του 9ου Συντάγματος της Τζούλια. Δεκάδες Αλπινιστές σκόρπιοι πεινασμένοι παρεδίδονταν όλη μέρα σε τμήματα της Μεραρχίας Ιππικού. Το Απόσπασμα Σπηλιωτοπούλου συνέλαβε 60 αιχμαλώτους. Ο Μαρδοχαίος Φριζής, υλοποιώντας τη διαταγή του Β' Σ.Σ. της 7ης Νοεμβρίου για περικύκλωση της ΤΖΟΥΛΙΑ, διέταξε μία Ημιλαρχία της 1ης Επιλαρχίας του 3ου Συντάγματος Ιππικού να καταδιώξη τα απομεινάρια του 8ου Συντάγματος της ΤΖΟΥΛΙΑ προς Κόνιτσα ενώ ο 2ος Λόχος του Τάγματος Κονίτσης θα τους περίμενε στο ύψωμα Σουσνίτσα κοντά στο χωριό Ελεύθερο. Οι Αλπινιστές αιφνιδιάστηκαν από την ενέδρα και είχαν 300 νεκρούς. 700 αλπινιστές από το 8ο Σύνταγμα παρεδόθησαν. Οι υπόλοιποι Αλπινιστές που ξέφυγαν, περίπου 7.500 άνδρες πέρασαν στην Κόνιτσα κι από εκεί, μαχόμενοι και με μεγάλες απώλειες, για ανασυγκρότηση στην Πρεμετή όπου στις 15 Νοεμβρίου ήσαν πάλι ετοιμοπόλεμοι υπό τον Στρατηγό Νάσσι. Στη συνέχεια ο Μαρδοχαίος Φριζής ελευθέρωσε την Κόνιτσα και προχώρησε στο αλβανικό έδαφος ανακόπτοντας την προέλαση των Ιταλών, και επιτυγχάνοντας την αναστροφή του μετώπου.

Στις 5 Δεκεμβρίου, βορειοανατολικά της Πρεμετής, ο Φριζής και οι άντρες του δέχθηκαν επίθεση από ιταλικά αεροπλάνα. Ο Φριζής έδωσε εντολή στους στρατιώτες του να πέσουν στα χαρακώματα, παρ' όλα αυτά, για να μην υπάρξει πανικός στους στρατιώτες, ο ίδιος παρέμεινε καβάλα στο άλογό του και συνέχισε να τους εμψυχώνει. Ως καβαλάρης έγινε εύκολος στόχος για τα εχθρικά αεροπλάνα. Στην αρχή τον γάζωσαν και έπειτα μία βόμβα τον αποτελείωσε. Σύμφωνα με αφήγηση του εγγονού του, επίσης Μαρδοχαίου Φριζή, [4] ο παπάς του στρατεύματος του έκλεισε τα μάτια με την επιθανάτια εβραϊκή προσευχή: «Άκουσε Ισραήλ, ο Κύριος ο Θεός σου, ο Κύριος είναι ένας».

<===---+---===>

Μετά τη θυσία του Φριζή, ο Μεταξάς και οι επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων έστειλαν συλλυπητήρια τηλεγραφήματα στα οποία τον υμνούσαν για το θάρρος και την ανδρεία του. Προτομές του έχουν τοποθετηθεί έξω από το Πολεμικό Μουσείο στο Καλπάκι, στη γενέτειρά του τη Χαλκίδα και στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών. Τα οστά του αναγνωρίστηκαν στην Αλβανία το 2002 και η σορός του βρίσκεται πια στο Ισραηλιτικό Νεκροταφείο Θεσσαλονίκης. Έχουν εκφραστεί διχογνωμίες ως προς το αν έπεσε με το βαθμό του Συνταγματάρχη, που του απονεμήθηκε επ' ανδραγαθία για τη νίκη επί της ΤΖΟΥΛΙΑ,[1] ή με το βαθμό του Αντισυνταγματάρχη και ο βαθμός του Συνταγματάρχη του αποδόθηκε τιμητικά μετά θάνατον, και κατά συνέπεια με το αν ήταν ο πρώτος ανά βαθμό ανώτερος αξιωματικός που έπεσε στο ελληνοϊταλικό μέτωπο,[2] πάντως κανείς δεν αμφισβητεί τη φιλοπατρία, το ακέραιο ήθος του, τον ηρωισμό και την προσφορά του.

Παραπομπές

↑ Βλ. άρθρο του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων: "Είναι αυτός που συνέλαβε τους πρώτους Ιταλούς αιχμαλώτους (15 αξιωματικούς, 700 οπλίτες), συνέτριψε την Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών "Τζούλια" και επικεφαλής του αποσπάσματος Αώου, ανέκοψε την προέλαση των Ιταλών επιτυγχάνοντας την αναστοφή του μετώπου και προχώρησε στο Αλβανικό έδαφος. Για τα λαμπρά στρατιωτικά του κατορθώματα δέχθηκε τηλεγραφικά συγχαρητήρια του βασιλιά Γεωργίου του Β' και του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, προαγόμενος σε συνταγματάρχη επ' ανδραγαθία".
↑ Βλ. [1]: "Ο Μαρδοχαίος Φριζής, έπεσε υπέρ Πατρίδος την 5η Δεκεμβρίου 1940 στην Πρεμετή, μαχόμενος από την πρώτη ημέρα του πολέμου ως ΑΝΤΙσυνταγματάρχης. Μετά τον θάνατό του έλαβε τιμητικώς τον βαθμό του Συνταγματάρχου. Επομένως, αναφερόμενοι στην πολεμική δράση του Ανδρός μιλάμε πάντα για τον Αντισυνταγματάρχη Φριζή κι όχι Συνταγματάρχη. 2…ο ΠΡΩΤΟΣ πεσών μαχόμενος ανώτερος αξιωματικός ήτο ο Αντισυνταγματάρχης Πεζικού Κεφαλόπουλος Χαράλαμπος του 18ου Συντάγματος Πεζικού. Έπεσε την 21η Νοεμβρίου του 1940 στο Βράνεστε. Για τις συνθήκες θανάτου του ΠΡΩΤΟΥ ΠΕΣΟΝΤΟΣ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥ διαβάζουμε από τις εκδόσεις Ιστορίας Στρατού: "…το 18ον Σύνταγμα Πεζικού, ανατρέψαν κατόπιν αγώνος τας εις περιοχήν Μπαμπάν εχθρικάς αντιστάσεις, προωθήθη μέχρι του υψώματος 1211, όπερ και κατέλαβε την 18.00, εκτοπίσαν τον πεισμόνως αντισταθέντα εχθρόν, συλλαβόν 7 αξιωματικούς μετά του διοικητού του τάγματος και 50 οπλίτας αιχμαλώτους. Αι απώλειαι του Συντάγματος ανήλθον εις 2 αξιωματικούς νεκρούς εξ ών ο ΥΠΟΔΙΟΙΚΗΤΗΣ του Συντάγματος Αντισυνταγματάρχης Κεφαλόπουλος Χαράλαμπος και 2 οπλίτας νεκρούς….", ΔΙΣ σελ. 61 3…για την ιστορική μνήμη να θυμίσουμε ότι οι πρώτοι ανά βαθμό πεσόντες αξιωματικοί ήσαν… Αντισυνταγματάρχης Κεφαλόπουλος Χαράλαμπος του 18ου Συντάγματος Πεζικού, έπεσε την 21ή Νοεμβρίου στο Βράνεστε. Ταγματάρχης Μαντούβαλος Παναγιώτης του 50ού Συντάγματος Πεζικού, έπεσε την 17η Νοεμβρίου στον Μόραβα Λοχαγός Αποστολίδης Θεόδωρος του 50ού Συντάγματος Πεζικού, έπεσε την 17η Νοεμβρίου στον Μόραβα Υπολοχαγός Διάκος Αλέξανδρος του 4ου Συντάγματος Πεζικού, έπεσε την 1η Νοεμβρίου στην Τσούκα. Ανθυπολοχαγός Βλάχος Γεώργιος ή Απόστολος του 33ού Συντάγματος Πεζικού, έπεσε την 1η Νοεμβρίου στο Βέρνικ.

Εξωτερικοί δεσμοί

Έλληνες στρατιωτικοί

Αλφαβητικός κατάλογος

Hellenica World

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License