Ο Νίκος Ξυλούρης, (7 Ιουλίου 1936 - 8 Φεβρουαρίου 1980) γεννήθηκε το 1936 στο ορεινό χωριό Ανώγεια του Ρεθύμνου της Κρήτης από οικογένεια με μουσική παράδοση και πολλούς λυράρηδες. Στα πέντε του χρόνια, όταν οι Γερμανοί καίνε το χωριό του, ξεριζώνεται απο τον τόπο του μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους και μεταφέρονται στο χωριό Μυλοπόταμος όπου θα παραμείνουν μέχρι και την απελευθέρωση της Κρήτης. Αδελφός του είναι ο Ψαραντώνης.
Η λύρα
Σε νεαρή ακόμα ηλικία με τη βοήθεια του δασκάλου του καταφέρνει να πείσει τον πατέρα του να του αγοράσει την πρώτη του λύρα και πολύ γρήγορα αρχίζει να παίζει σε γάμους και πανηγύρια. Στα 17 του αποφασίζει να μετακομίσει στην Αθήνα και πιάνει δουλειά στο νυχτερινό κέντρο "Κάστρο". Τα πράγματα όμως δεν είναι όπως τα περίμενε γιατί βρίσκεται αντιμέτωπος με τη "μόδα" της Ευρωπαϊκής μουσικής, κάτι τελείως ξένο για αυτόν. Τα έσοδα του μόλις και μετα βίας φτάνουν να τον συντηρήσουν και περνάει δύσκολες εποχές.
Επιστροφή στην Κρήτη
Γνωρίζει την Ουρανία Μελαμπιανάκη, στις 21 Μαΐου του 1958 παντρεύονται και τον ίδιο Σεπτέμβρη μετακομίζουν στο Ηράκλειο Κρήτης. Σιγά σιγά οι Κρητικοί τον στηρίζουν και αρχίζουν να οργανώνουν γλέντια για να τον ακούνε να παίζει, έτσι αρχίζει να γίνεται γνωστός και το Νοέμβριο του 1958 ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο με τίτλο "Μια μαυροφόρα που περνά". Ο δίσκος αγαπήθηκε από το κοινό κι έτσι ο Νίκος ηχογραφεί κι άλλα τραγούδια σε δίσκους των 45 στροφών. Το 1960 γεννιέται ο γιός του Γιώργος και έξι χρόνια αργότερα η κόρη του Ρηνιώ, η οποία του φέρνει τύχη μια και την ίδια χρονιά κερδίζει το πρώτο βραβείο σε ένα φεστιβάλ μουσικής στο Σαν-Ρέμο παίζοντας με τη λύρα του ένα συρτάκι. Την επόμενη χρονιά ανοίγει στο Ηράκλειο το μουσικό κέντρο "Ερωτόκριτος" και πλέον δεν ανησυχεί για την επιβίωση του.
Η αναγνώριση του στην Αθήνα
Το 1969 ηχογραφεί με μεγάλη επιτυχία το δίσκο "Ανυφαντού" και λίγους μήνες αργότερα εμφανίζεται και πάλι σε Αθηναϊκό μουσικό κέντρο. Οι καταστάσεις όμως πλέον έχουν ωριμάσει και ο κόσμος τον υποστηρίζει περισσότερο. Έτσι μετακομίζει και πάλι στην Αθήνα. Γνωρίζει τον ποιητή και σκηνοθέτη Ερρίκο Θαλασσινό ο οποίος αποφασίζει να τον συστήσει στο Γιάννη Μαρκόπουλο και έτσι ξεκινά μια λαμπρή συνεργασία με το δίσκο "Χρονικό" και τα "Ριζίτικα". Παράλληλα γνωρίζεται με τον διευθυντή της δισκογραφικής εταιρίας COLUMBIA και γίνονται κουμπάροι.
Τα χρόνια της δικτακτορίας
Το 1971 ξεκινά κοινές εμφανίσεις με το Μαρκόπουλο στη μπουάτ "Λήδρα" και η φωνή του γίνεται σύμβολο της αντίστασης. Το καλοκαίρι του 1973 τραγουδάει στο θεατρικό έργο "Το μεγάλο μας τσίρκο" με πρωταγωνιστές τον Κώστα Καζάκο και τη Τζένη Καρέζη στο θέατρο "Αθήναιον"
Το τέλος
Ο Νίκος Ξυλούρης στην ακμή της καριέρας του αντιλαμβάνεται ότι έχει καρκίνο. Μετά από μεγάλο αγώνα, πολλαπλές εγχειρήσεις και αρκετή ταλαιπωρία χάνει τη μάχη στο Νοσοκομείο Πειραιώς στις 8 Φεβρουαρίου 1980.
Δισκογραφία
- Μια μαυροφόρα που περνά (1958)
- Ανυφαντού (1969)
- Ο Ψαρονίκος (1970)
- Μαντινάδες και χοροί (1970)
- Χρονικό (1970)
- Ριζίτικα (1971)
- Διάλειμμα (1972)
- Ιθαγένεια (1972)
- Διόνυσε καλοκαίρι μας (1972)
- Ο τροπικός της Παρθένου (1973)
-
Ο Ξυλούρης τραγουδά για την Κρήτη (1973)
- Ο Στρατής Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους (1973)
- Περήφανη ράτσα (1973)
- Ακολουθία (1974)
- Το μεγάλο μας τσίρκο (1974)
- Παραστάσεις (1975)
- Ανεξάρτητα (1975)
- Κομέντια, η πάλη χωρικών και βασιλιάδων (1975)
- Καπνισμένο τσουκάλι (1975)
- Τα που θυμούμαι τραγουδώ (1975)
- Κύκλος Σεφέρη (1976)
- Ερωτόκριτος (1976)
- Η συμφωνία της Γιάλτας και της πικρής αγάπης (1976)
- Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι (1977)
- Τα ερωτικά (1977)
- Τα Ξυλουρέικα (1978)
- Τα αντιπολεμικά (1978)
- Σάλπισμα (1978)
- 14 χρυσές επιτυχίες (1978)
Μετά Θάνατον Δισκογραφία
- Τελευταία ώρα Κρήτη (1981)
- Νίκος Ξυλούρης (1982)
- Πάντερμη Κρήτη (1983)
- Ο Δείπνος ο μυστικός (1984)
- Σταύρος Ξαρχάκος:Θεατρικά (1985)
- Ο Γιάννης Μαρκόπουλος στον ελληνικό κινηματογράφο (1988)
- Η συναυλία στο Ηρώδειο 1976 (1990)
- Το χρονικό του Νίκου Ξυλούρη (1996)
- Νίκος Ξυλούρης (2000)
- Του Χρόνου Τα Γυρίσματα (2005)
Τραγούδια
- Αγρίμια κι αγριμάκια μου
- Ακούς να λένε στα χωριά
- Αυτό τον κόσμο
- Βαρώντας γύρου ολόγυρα
- Γεννήθηκα
- Γεννήθηκα σε μια στιγμή
- Δεν αγαπάς
- Είδα τον παππούλη μου
- Ερωτικό τραγούδι
- Έχει ο χάρος σκαλωσιές
- Ζαβαρακατρανέμια
- Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου
- Ήταν ο τόπος μου
- Ήτανε μια φορά
- Ιδανικοί αυτόχειρες
- Και να αδερφέ μου
- Καλήν εσπέραν αφεντάδες
- Κι αν έσβησε σαν ίσκιος
- Κρήτη μου, όμορφο νησί.
- Μάνα
- Μητέρα μεγαλόψυχη
- Μισεύεις αρχοντόπουλο
- Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
- Ο καλόγερος
- Ο μπροστάρης
- Οι Πόνοι της Παναγιάς
- Παλικάρι στα Σφακιά
- Πάνω στ' άργυρό σκαμνί
- Πειρασμός
- Πόσα χρόνια δίσεκτα
- Πως να σωπάσω
- Σαν τα καράβια
- Στα μάτια και στο πρόσωπο
- Στο καφενείον η Ελλάς
- Στου Ψηλορείτη την κορφή.
- Τ' Ανάπλι
- Τη μέρα της Πεντηκοστής
- Την καρδιά σου
- Τις νύχτες
- Το άγαλμα της ελευθερίας
- Το ξεροστεριανό νερό
- Το σκοινί
- Το τραγούδι της γκιλοτίνας
- Του θάνατου παράγγειλα
- Τούτες τις μέρες
- Φιλεντέμ
- Φίλοι κι αδέλφια
- Φύσα αεράκι
- Χίλια μύρια κύματα
- Χρόνια και χρόνια στο τροχό
- Χρώματα και αρώματα
Εξωτερικές συνδέσεις
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
