Μενέλαος Λουντέμης


Ο Μενέλαος Λουντέμης (1912 [1] - 22 Ιανουαρίου 1977), κατά κόσμον Δημήτριος (Τάκης) Βαλασιάδης, ήταν έλληνας λογοτέχνης που γεννήθηκε στο χωριό Αγία Κυριακή της Μικράς Ασίας το 1912. Το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο το εμπνεύστηκε από τον ποταμό Λουδία (Ludias) της μετέπειτα πατρίδας του.[2] Ήταν το μοναδικό αγόρι από τα πέντε παιδιά του Γρηγόρη Μπαλάσογλου (που με την εγκατάσταση του στην Ελλάδα έγινε Βαλασιάδης) και της Δόμνας Τσουφλίδη. Πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα σε πολύ νεαρή ηλικία, δημοσιεύοντας ποιητικές συλλογές στην «Αγροτική Ιδέα» της Έδεσσας το 1927 και το 1928, τις οποίες υπέγραφε με το πραγματικό του όνομα (Τάκης Βαλασιάδης). Γύρω στο 1930 δημοσιεύει ποιήματα και διηγήματα του στο περιοδικό «Νέα Εστία». Η πρώτη φορά που χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο του ήταν το 1934 στο διήγημα «Μια νύχτα με πολλά φώτα κάτω από μιά πόλη με πολλά αστέρια». Τιμήθηκε με το Μέγα Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας για τη συλλογή διηγημάτων του «Τα πλοία δεν άραξαν» το 1938 και με τη Χρυσή Δάφνη Πανευρώπης στο Παρίσι το 1951. Προς τιμήν του, στο Βουκουρέστι δόθηκε το όνομα του σε δημόσιο κτίριο (Λουντέμειο Μέγαρο). Σύμφωνα με το Βασίλη Βασιλικό, «θεωρείται ο πιο πολυδιαβασμένος Έλληνας έπειτα από τον Νίκο Καζαντζάκη».[3]


Πρόσφυγας από την Γιάλοβα στον Μεγάλο Ξεριζωμό,[4] εγκαθίσταται με την οικογένεια του πρώτα στην Αίγινα, μετά στην Έδεσσα και τελικά στο χωριό Εξαπλάτανος της Πέλλας, στο οποίο έζησε από το 1923 μέχρι το 1932 που έφυγε για την Κοζάνη. Η οικογένεια του ήταν εύπορη, αλλά χρεωκόπησε κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή και ο Λουντέμης αναγκάστηκε να εργαστεί σκληρά στην εφηβεία του ως λαντζιέρης, λούστρος, ψάλτης, δάσκαλος σε χωριά της Αλμωπίας, ακόμη και ως επιστάτης στα υπό κατασκευή την εποχή εκείνη, έργα του Γαλλικού ποταμού. Στην Δ΄ τάξη του - εξατάξιου τότε - Γυμνασίου «απεσύρθη» για πολιτικούς λόγους και απεβλήθη απ' όλα τα Γυμνάσια της χώρας.


Μέσα από μια οδύσσεια συνεχών μετακινήσεων, από την Έδεσσα σε ένα οικοτροφείο της Κοζάνης κι από εκεί στο Βόλο, ακολουθώντας κάποιο περιφερόμενο «μπουλούκι» της εποχής, φτάνει τελικά στην Αθήνα και συνδέεται στενά με τους Κώστα Βάρναλη, Άγγελο Σικελιανό και Μιλτιάδη Μαλακάση. Ο τελευταίος θα τον βοηθήσει να διοριστεί βιβλιοθηκάριος της «Αθηναϊκής Λέσχης» το 1938 και να ανασάνει κάπως οικονομικά.[5] Την ίδια εποχή, η φιλία του με τον καθηγητή της Φιλοσοφικής Νικόλαο Βέη, θα τον βοηθήσει να παρακολουθήσει ως ακροατής μαθήματα στη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών. Θα ακολουθήσουν αρκετές συγγραφικές επιτυχίες και θα γίνει μέλος της Eταιρίας Eλλήνων Λογοτεχνών, με πρόεδρο τότε τον Nίκο Kαζαντζάκη.


Στην κατοχή πήρε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση στο πλευρό του ΕΑΜ και διετέλεσε γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων.[6] Κατά τον εμφύλιο συλλαμβάνεται για τα αριστερά του φρονήματα, δικάζεται για εσχάτη προδοσία και καταδικάζεται σε θάνατο - ποινή που δεν εκτελέστηκε ποτέ. Αντ' αυτού, εξορίζεται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Μακρόνησο και στον Άη Στράτη, μαζί με το Θεοδωράκη και τον Ρίτσο. Το 1958 δικάζεται εκ νέου για το βιβλίο του «Βουρκωμένες μέρες» και απαγορεύεται η κυκλοφορία των βιβλίων του. Μετά τη δίκη εκπατρίζεται στο Βουκουρέστι και χάνει την ελληνική ιθαγένεια από τη δικτατορία του Παπαδόπουλου.[7] Στη Ρουμανία συνεχίζει το συγγραφικό του έργο, ως και λίγο μετά τη μεταπολίτευση. Την περίοδο της αυτοεξορίας ο Λουντέμης πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια, φτάνοντας μέχρι την Κίνα και το Βιετνάμ. Το οδοιπορικό του αυτό το αποτύπωσε το 1966 στο βιβλίο του «Μπατ-Τάι». Το 1976 επανακτά την ελληνική του ιθαγένεια και επιστρέφει στην Ελλάδα. Ένα χρόνο αργότερα, το 1977, πεθαίνει από καρδιακή προσβολή και η σωρός του εκτίθεται σε λαϊκό προσκήνυμα.


Βιβλία του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες, κυρίως στις ανατολικές χώρες, όπως η Πολωνία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία κ.α. Επίσης κάποια απ' αυτά μεταφράστηκαν στα κινεζικά και στα βιετναμέζικα. Στην Ευρώπη δημοσιεύθηκαν αρκετά αποσπάσματα από το έργο του, κυρίως σε καλλιτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Tο μυθιστόρημα του «Ένα παιδί μετράει τ' άστρα» έχει μεταφραστεί και στα γερμανικά. Κάποια ποιήματα του μελοποιήθηκαν, με γνωστότερα το «Ερωτικό κάλεσμα» από τους αδερφούς Κατσιμίχα και το «Οι κερασιές θ’ ανθίσουνε και φέτος» που ερμηνεύει ο Αντώνης Καλογιάννης σε μουσική του Σπύρου Σαμοΐλη.


Ο Μενέλαος Λουντέμης άφησε πίσω του πνευματική κληρονομιά περίπου σαρανταπέντε πέντε βιβλίων, που τον καθιστούν έναν από τους πολυγραφότερους έλληνες συγγραφείς και μια κόρη, τη Μυρτώ.


Εργογραφία

  • «Τα πλοία δεν άραξαν», Αθήνα, εκδ. Γκοβόστης, διηγήματα (1938) ISBN 960-344-915-6
  • «Περιμένοντας το ουράνιο τόξο», Αθήνα, διηγήματα (1940)
  • «Γλυκοχάραμα», Αθήνα, διηγήματα (1944)
  • «Το τραγούδι των διψασμένων», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, διηγήματα (1966)
  • «Βουρκωμένες μέρες», Αθήνα, διηγήματα (1953) ISBN 960-344-914-8
  • «Αυτοί που φέρανε την καταχνιά», Αθήνα, διηγήματα (1946) ISBN 960-393-140-3
  • «Έκσταση», Αθήνα, εκδ. Αετός, μυθιστόρημα (1943) ISBN 960-393-139-X
  • «Καληνύχτα ζωή», Αθήνα, μυθιστόρημα (1946) ISBN 960-393-138-1
  • «Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος», Αθήνα, εκδ. Μόρφωση, μυθιστόρημα (1956) ISBN 960-393-978-4
  • «Συννεφιάζει», Αθήνα, μυθιστόρημα (1946) ISBN 960-344-837-0
  • «Ένα παιδί μετράει τ' άστρα», Αθήνα, εκδ. Δίφρος, μυθιστόρημα (1956) ISBN 960-344-768-4
  • «Η φυλακή του Kάτω Kόσμου», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, μυθιστόρημα (1964) ISBN 960-393-312-0
  • «Το ρολόι του κόσμου χτυπά μεσάνυχτα», Αθήνα, εκδ. Κέδρος, μυθιστόρημα (1963) [8] ISBN 960-344-888-5
  • «Τότε που κυνηγούσα τους ανέμους», Αθήνα, εκδ. Δίφρος, μυθιστόρημα (1956) ISBN 960-393-137-3
  • «Λύσσα», μυθιστόρημα
  • «Τρόπαια Α΄», (Η οπτασία του Μαραθώνα), μυθιστόρημα
  • «Τρόπαια Β΄», (Σαλαμίνα), μυθιστόρημα
  • «Κάτω απ' τα κάστρα της ελπίδας», μυθιστόρημα ISBN 960-393-183-7
  • «Το κρασί των δειλών», (Σαρκοφάγοι Ι), Αθήνα, Πολιτικές και λογοτεχνικές εκδόσεις, μυθιστόρημα (1965) [9] ISBN 960-393-023-7
  • «Οι ήρωες κοιμούνται ανήσυχα», (Σαρκοφάγοι ΙΙ), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, μυθιστόρημα (1974)
  • «Ο άγγελος με τα γύψινα φτερά», (Σαρκοφάγοι ΙΙΙ), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, μυθιστόρημα (1974)
  • «Οδός Αβύσσου αριθμός 0», Αθήνα, εκδ. Βιβλιοεκδοτική, μυθιστόρημα (1962) ISBN 960-344-820-6
  • «Θυμωμένα στάχυα», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, μυθιστόρημα (1965) ISBN 960-344-993-8
  • «Αγέλαστη Άνοιξη», μυθιστόρημα ISBN 960-393-024-5
  • «Της γης οι αντρειωμένοι...», Αθήνα, βιογραφίες (1976)
  • «Οι αρχιτέκτονες του τρόμου», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, σατυρικό (1966)
  • «Οι κεραυνοί ξεσπούν», Αθήνα, εκδ. Κάδμος, θεατρικό (1958)
  • «Θα κλάψω αύριο», (σκηνικό ρομάντσο), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό (1975)
  • «Ανθισμένο όνειρο», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό (1975)
  • «Ταξίδια του χαμού», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό (1975)
  • «Πικρή θάλασσα», (ελληνική θαλασσογραφία), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό (1976)
  • «Μπατ-Τάι», (Οδοιπορικό στο Βιετνάμ), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ταξιδιωτικό (1966)
  • «Ταξίδι στην απεραντοσύνη», (Οδοιπορικό), Αθήνα, εκδ. Δωρικός, πολ. δοκίμιο (1976)
  • «Οι Δήμιοι με τ’ άσπρα γάντια», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ταξιδιωτικό (1978)
  • «Δαίδαλος», σε εικονογράφηση Γ.Πανετέα, Αθήνα, εκδ. Δωρικός, παιδικά διηγήματα ISBN 960-393-136-5
  • «Ίκαρος», παιδικά διηγήματα ISBN 960-344-835-4
  • «Ηρακλής», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, παιδικά διηγήματα (1976) ISBN 960-393-135-7
  • «Θησέας», παιδικά διηγήματα ISBN 960-344-771-4
  • «Ο μεγάλος Δεκέμβρης», Αθήνα, εκδ. Μαρής-Κοροντζής, παιδικά διηγήματα (1945)
  • «Κραυγή στα πέρατα», Αθήνα, εκδ. Παλμός, ποιητική συλλογή (1954)
  • «Θρηνολόι και άσμα για το σταυρωμένο νησί», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποιητική συλλογή (1975)
  • «Το σπαθί και το φιλί», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποιητική συλλογή (1967)
  • «Κοντσέρτο για δύο μυδράλια και ένα αηδόνι», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποιητική συλλογή (1973)
  • «Πυρπολημένη μνήμη», Αθήνα, εκδ. Δωρικός (1975)
  • «Οι εφτά κύκλοι της μοναξιάς», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποιητική συλλογή (1975)
  • «Τραγουδώ για την Κύπρο», Αθήνα, εκδ. Μόρφωση, ποιήμα (1956)
  • «Ο λυράρης (Μιλτιάδης Μαλακάσης)», Αθήνα, εκδ. Δωρικός (1974)
  • «Ο κονταρομάχος (Κώστας Βάρναλης)», Αθήνα, εκδ. Δωρικός (1974)
  • «Ο εξάγγελος (Άγγελος Σικελιανός)», Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποίηση (1976)
  • «Καραγκιόζης ο Έλληνας», Αθήνα, εκδ. Δωρικός

  • «Ο γολγοθάς μιας ελπίδας», Αθήνα, εκδ. Δωρικός

Μεταφράσεις

  • «Το σπίτι της ομίχλης», Θεόδωρου Κωνσταντίν, μυθιστόρημα
  • «Μορομέτε», Μαρίν Πρέντα, μυθιστόρημα
  • «Και τους καταδικάσα όλους σε θάνατο», Τίτους Πόποβιτς, μυθιστόρημα
  • «Πέρα απ' τους αμμόλοφους», Φάνους Νεάγκου, μυθιστότημα
  • «Πύρινα άλογα», Ίον Μπραντ, ποίηση
  • «Το λουλούδι της στάχτης», Εουτζέν Ζεμπελεάνου, Αθήνα, εκδ. Δωρικός, ποίηση (1974)
  • «Οι φρουροί των ανέμων», Βίρτζιλ Θεοδορέσκου, ποίηση
  • «Ο ιππότης της μοναξιάς», Ζέο Ντιμιτρέσκου, ποίηση
  • «Σαρκασμοί και εφιάλτες», Μαρίν Σορέσκου, ποίηση
  • «Ένας άνθρωπος στην αγορά», Ντομίτρου Ποπέσκου, ποίηση
  • «Άσπιλοι κι αμόλυντοι», Χόρια Λοβινέσκου, Αθήνα, εκδ. Δωρικός, θεατρικό-σατυρικό (1975)

Σημειώσεις και παραπομπές

  1. ^ Σύμφωνα με το Δήμο Εξαπλατάνου, φέρεται γεννημένος το 1911. Άλλες πηγές τον εμφανίζουν γεννημένο το 1906 ή το 1907.
  2. "Μενέλαος Λουντέμης" από το Δήμο Εξαπλατάνου.
  3. ^ Η ιστοσελίδα του Δήμου Εξαπλατάνου
  4. ^ "Πολιτισμός: Μενέλαος Λουντέμης" από τη Δημοτική Επιχείρηση "Καταρράκτες Έδεσσας" (ΔΕΚΕ).
  5. ^ «Μεγάλος Ξεριζωμός»: ο βίαιος επαναπατρισμός των προσφύγων του Πόντου και της Μικράς Ασίας στην Ελλάδα, κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
  6. ^ "Λουντέμης Μενέλαος" - Ελληνική και παγκόσμια λογοτεχνία από την ιστοσελίδα Strofi.com.
  7. ^ "Μενέλαος Λουντέμης" από το 4ο Δημοτικό Σχολείο Αριδαίας.
  8. ^ Σύμφωνα με άλλες πηγές χάνει την ελληνική του ιθαγένεια το 1962. BOOKSINFO.GR
  9. ^ Κυκλοφόρησε και έκδοση γ’ εκ νέου επεξεργασμένη, Αθήνα, εκδ. Δωρικός (1966).
  10. ^ Κυκλοφόρησε και έκδοση β΄με τίτλο "Οι τουρκοφάγοι - Το κρασί των δειλών", Αθήνα, εκδ. Δωρικός, (1966).

Πηγές

  • "Λουντέμης Μενέλαος", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τομ. 5, Αλέξανδρου Ζήρα, Αθήνα, εκδ. Εκδοτικής Αθηνών, (1986).
  • "Μενέλαος Λουντέμης", Η μεσοπολεμική πεζογραφία - Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939), τόμ. Ε΄, σ.232-252, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Αθήνα, εκδ. Σοκόλης, (1992).
  • "Έλληνες συγγραφείς", επιμ. Γιώργου Γούλη, Ινστιτούτο Επιμορφωτικών Βοηθημάτων, εκδ. Εταιρίας Λογοτεχνικών Εκδόσεων.
  • Συλλογή με τα ποιήματα του κυκλοφορεί από τις εκδ. Ελληνικά Γράμματα, υπό τον τίτλο "Τα Ποιητικά του" ISBN 960-344-694-7.
  • "Ο δικός μας Μενέλαος Λουντέμης", Αθήνα, Φώτη Σιούμπουρα (2005).
  • Συζητήσεις και συνεντεύξεις του δημοσιογράφου με το μεγάλο Έλληνα συγγραφέα.
  • "Βόλος, ένας αιώνας. Από την ένταξη στο ελληνικό κράτος (1881) έως τους σεισμούς (1955)", Εκδόσεις Βόλος, Βόλος 1999, σ. 205-6.


Νεοελληνική λογοτεχνία

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

<@=@=@>


www.hellenica.de