<===---+---===>

Σελίδα του χειρογράφου του Στάθη

Στάθης

Ο Στάθης είναι κωμωδία ανωνύμου συγγραφέα που χρονολογείται στα τέλη του 16ου ή στις αρχές του 17ου αι. και πιθανολογείται ότι είναι έργο του Χορτάτση. Σώζεται σε ένα μόνο χειρόγραφο αλλά με πολλές περικοπές που συχνά εμποδίζουν την κατανόηση του κειμένου. Όπως έχει αποκατασταθεί η υπόθεση του έργου από τους φιλολόγους, αποδεικνύεται ότι ο Στάθης ακολουθεί τα τυπικά μοτίβα των άλλων κωμωδιών, δηλαδή την ιστορία ερωτευμένων ζευγαριών που θέλουν να παντρευτούν αλλά ο γάμος τους εμποδίζεται εξαιτίας διαφόρων περίπλοκων περιστατικών. Στην κωμωδία πρωταγωνιστούν οι νέοι Χρύσιππος και Πάμφιλος, Φαίδρα και Λαμπρούσα και οι γονείς τους. Ο Χρύσιππος θέλει να παντρευτεί την Λαμπρούσα και ο Πάμφιλος είναι ερωτευμένος με την Φαίδρα, η οποία όμως αγαπά τον Χρύσιππο. Μετά από διάφορες παρεξηγήσεις και άλλα εμπόδια αποκαλύπτεται ότι ο Χρύσιππος είναι ο χαμένος γιός του Στάθη (πατέρα της Φαίδρας) και έτσι το έργο τελειώνει με την προετοιμασία των γάμων της Χρύσιππου με την Λαμπρούσα και της Φαίδρας με τον Πάμφιλο. Η πλοκή του Στάθη είναι πιο σύνθετη από των άλλων κωμωδιών, διαθέτει όμως και άφθονα λυρικά στοιχεία.

Φορτουνάτος

Ο Φορτουνάτος είναι κωμωδία του Μάρκου Αντώνιου Φόσκολου, που γεννήθηκε περίπου στα 1597 και πέθανε το 1662. Ήταν γόνος εξελληνισμένης βενετικής οικογένειας, διατηρούσε όμως το καθολικό θρήσκευμα. Η κωμωδία γράφτηκε κατά την διάρκεια της πολιορκίας του Ηρακλείου, γύρω στα 1655.

Ο Φορτουνάτος έχει κοινή δομή με τις άλλες κρητικές κωμωδίες: ο Φορτουνάτος θέλει να παντρευτεί την Πετρονέλα αλλά ο γάμος τους εμποδίζεται από τα σχέδια της μητέρας της Πετρονέλας, που θέλει να την παντρέψει με έναν πλούσιο γιατρό. Στο τέλος αποκαλύπτεται ότι ο Φορτουνάτος είναι ο χαμένος γιος αυτού του γιατρού και τελικά το νεαρό ζευγάρι παντρεύεται. Η πλοκή του έργου είναι απλούστερη από τον Κατζούρμπο και τον Στάθη και η έμφαση δεν δίνεται στην ερωτική ιστορία ή το στοιχείο της φάρσας, αλλά στο ηθικό δίδαγμα για την Τύχη, χωρίς να λείπουν όμως και κωμικές σκηνές με βωμολοχικό χιούμορ.

Κατζούρμπος

Δείτε Γεώργιος Χορτάτσης#Κατζούρμπος

Ιντερμέδια

Τα ιντερμέδια, από την ιταλική λέξη intermedio και intermezzo ήταν σύντομα δραματικά κείμενα που παίζονταν κατά την διάρκεια των διαλειμμάτων των παραστάσεων θεατρικών έργων. Σώζονται 18 ιντερμέδια του κρητικού θεάτρου. Τα τέσσερα από αυτά ανήκουν στην Ερωφίλη, ενώ τα υπόλοιπα βρέθηκαν στα χειρόγραφα των κωμωδιών και της Πανώριας. Τα ιντερμέδια της Ερωφίλης βασίζονται στο Gerusalemme liberata (Απελευθερωμένη Ιερουσαλήμ του Τορκουάτο Τάσσο, τα οκτώ ιντερμέδια της Πανώριας και του Κατζούρμπου έχουν μυθολογικά θέματα προέρχονται από τις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου του Giovan Andrea dell' Anguillara εκτός από δύο που βασίζονται στην Απελευθερωμένη Ιερουσαλήμ, από τα δύο ιντερμέδια του Στάθη το ένα έχει άγνωστη πηγή και εμπνέεται από μάχες Ελλήνων και Τούρκων και το άλλο εμπνέεται από τον Τρωικό πόλεμο, ενώ τα τέσσερα ιντερμέδια του Φορτουνάτου προέρχονται από το Adone του G. B. Marino και την Αινειάδα.

Ποιμενική ποίηση

Σώζονται δύο ποιμενικά δράματα, η Πανώρια του Χορτάτση και ο Πιστικός Βοσκός, ανώνυμη διασκευή του ιταλικού Pastor Fido, και το ποιμενικό ειδύλλιο η Βοσκοπούλα. Ποιμενικό χαρακτήρα έχει όμως και ένα μέρος του Ερωτόκριτου, η αφήγηση του Χαρίδημου, βασιλιά της Γόρτυνας, για το πώς σκότωσε κατά λάθος την γυναίκα του στην Ίδα, ενώ υπάρχει και ένα ιταλικό έργο με βουκολικό χαρακτήρα, η Amorosa fede, του Αντώνιου Πάντιμου.

Η Βοσκοπούλα

Η Βοσκοπούλα είναι έργο ανωνύμου συγγραφέα που τυπώθηκε για πρώτη φορά το 1627 στην Βενετία, με δαπάνες ενός κρητικού, του Νικολάου Δρυμητινού, όπως πληροφορούμαστε από έναν άτεχνο επίλογο που έχει προσθέσει ο ίδιος. Αποτελείται από 476 ενδεκασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους χωρισμένους σε 119 τετράστιχες στροφές. Το έργο αφηγείται την τυχαία συνάντηση και τον κεραυνοβόλο έρωτα ενός βοσκού και μιας πολύ όμορφης βοσκοπούλας. Το ζευγάρι έζησε λίγες ευτυχισμένες μέρες και αποχωρίστηκε όταν θα επέστρεφε ο πατέρας της κοπέλας. Ο βοσκός τής υποσχέθηκε ότι θα επιστρέψει σε ένα μήνα, αρρώστησε όμως και δεν μπόρεσε να εκπληρώσει την υπόσχεσή του εγκαίρως. Όταν, μετά από καιρό, επέστρεψε, βρήκε μόνο τον πατέρα της κοπέλας, ο οποίος του εξήγησε ότι η βοσκοπούλα αρρώστησε και πέθανε από την στενοχώρια, επειδή πίστεψε ότι ο αγαπημένος της την ξέχασε.

Στο έργο απαντώνται όλα τα μοτίβα της «αρκαδικής ποίησης», όπως οι ειδυλλιακές περιγραφές που δεν αντιστοιχούν με το φυσικό τοπίο της Κρήτης. Η γλώσσα είναι η κρητική διάλεκτος όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στην περίοδο της ακμής και όχι η μεσαιωνική γλώσσα των κειμένων της περιόδου της προετοιμασίας. Γι' αυτόν τον λόγο υποθέτουμε ότι το έργο είχε γραφτεί στα τέλη του 16ου αι. ή στις αρχές του 17ου. και πιθανότατα αρκετά πριν την πρώτη έντυπη έκδοση, το 1627, όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από την πληροφορία του Δρυμητινού ότι ήδη τότε το ποίημα είχε γίνει δημοφιλές και υπήρχαν πολλά χειρόγραφἀ του. Το έργο αγαπήθηκε πολύ και κυκλοφορούσε σε πολλές χειρόγραφες και έντυπες εκδόσεις, όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Τραγουδήθηκε πολύ και σε διάφορες προφορικές παραλλαγές, και γι' αυτόν τον λόγο πιστευόταν παλιότερα ότι ήταν λαϊκό έργο.

Η Πανώρια

Δείτε Γεώργιος Χορτάτσης#Πανώρια

Ο πιστικός βοσκός

Το έργο Ο πιστικός βοσκός είναι απόδοση στο κρητικό ιδίωμα του ιταλικού έργου Il Pastor Fido του Giambattista Guarini. Το κρητικό έργο δεν σώζεται ολόκληρο, ενώ επιπλέον ο μεταφραστής έχει κάνει τροποποιήσεις σε σχέση με το πρωτότυπο, όπως αφαίρεση κάποιων σκηνών και αλλαγές ονομάτων (για παράδειγμα η ηρωίδα Amarilli ονομάζεται Ερωπρικούσα).

Θρησκευτικό δράμα

Περισσότερες πληροφορίες: Βιτσέντζος Κορνάρος#Θυσία του Αβραάμ

Το μόνο θρησκευτικό δράμα που είναι γνωστό είναι η Θυσία του Αβραάμ, που αποδίδεται στον Κορνάρο. Το έργο αναφέρεται στο γνωστό επεισόδιο της Παλαιάς Διαθήκης και βασίζεται στο δράμα Lo Isach του Luigi Grotto, το οποίο όμως χειρίζεται ελεύθερα. Η Θυσία του Αβραάμ ξεχωρίζει από τις άλλες τραγωδίες γιατί δεν ακολουθεί την παραδοσιακή διαίρεση σε πράξεις και δεν έχει χορικά.

Μυθιστορία

Περισσότερες πληροφορίες: Βιτσέντζος Κορνάρος#Ερωτόκριτος

Στο είδος της μυθιστορίας ανήκει το γνωστότερο έργο της κρητικής λογοτεχνίας, ο Ερωτόκριτος, του Κορνάρου. Είναι ένα εκτενές έμμετρο αφήγημα που εξιστορεί τον περιπετειώδη έρωτα μεταξύ της Αρετούσας, κόρης του βασιλιά της Αθήνας, και του Ερωτόκριτου, γιού ενός αυλικού. Βασίζεται στο γαλλικό κείμενο Paris et Vienne, από το οποίο όμως έχει αρκετές διαφορές στην πλοκή, και αναπλάθει ένα ιπποτικό περιβάλλον με πολλά παραμυθιακά στοιχεία, τοποθετημένο όμως στον ελληνικό κόσμο.

Αναφορές

1. ↑ A> F. Gemert, «Λογοτεχνικοί πρόδρομοι», Λογοτεχνία και κοινωνία στην Κρήτη της Αναγέννησης, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1997, σ. 78
2. ↑ Στυλιανός Αλεξίου -Μάρθα Αποσκίτη, εισαγωγή στο Ζήνων. Κρητοεπτανησιακή τραγωδία, Στιγμή, Αθήνα 1991
3. ↑ Αλεξίου -Αποσκίτη 1991

Πηγές

• Λογοτεχνία και κοινωνία στην Κρήτη της Αναγέννησης, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1997
• Κ.Θ.Δημαρά, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Ίκαρος, Αθήνα 1975
• Λίνου Πολίτη, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ΜΙΕΤ,Αθήνα 1978
• Π.Δ.Μαστροδημήτρη, Η ποίηση του Νέου Ελληνισμού, Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, Αθήνα 2001
• Π.Δ.Μαστροδημήτρη, Εισαγωγή στη νεοελληνική φιλολογία, εκδ.Δόμος, Αθήνα 2005
• Στ. Αλεξίου, «Εισαγωγή» στο Μπεργαδής: Απόκοπος-Η Βοσκοπούλα, Εστία, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα1998

Νεοελληνική λογοτεχνία

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License