Φυτό ποώδες στην πλειοψηφία του μονοετές. Πατρίδα του είναι η Αμερική, όπου οι διάφορες ινδιάνικες φυλές έκαναν χρήση στις θρησκευτικές τους τελετές. Στην Ευρώπη το έφερε ο Κολόμβος. Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 100 χρόνια για να γίνουν γνωστές οι ιδιότητές του. Πρώτος που έκανε χρήση του καπνού, όχι πια για θεραπευτικούς λόγους, όπως γινόταν μέχρι τότε, αλλά ως διεγερτικό του νευρικού συστήματος, ήταν ο πρεσβευτής της Γαλλίας στην Πορτογαλία, ο Ζαν Νικότ από τον οποίο πήρε και το όνομα. Από την εποχή εκείνη άρχισε να καλλιεργείται ο καπνός με αποτέλεσμα σήμερα να βρίσκεται ανάμεσα στις πιο σπουδαίες και βασικές καλλιέργειες στον κόσμο. Στην πατρίδα μας ο καπνός αποτελεί, για πολλές αγροτικές περιοχές, βασική καλλιέργεια, ενώ βρίσκεται σε μια από τις πρώτες θέσεις των προϊόντων που προορίζονται για εξαγωγή.
Ο καπνός ανήκει στην οικογένεια των σολανιδών και είναι συγγενής με την πατάτα, τη ντομάτα και τη μελιτζάνα.
Το φυτό του καπνού έχει βλαστό όρθιο, χωρίς διακλαδώσεις, με φύλλα "επαλλάσσοντα", λεπτά ή πιο χοντρά, με σχήμα ωοειδές ή μακρουλό. Το πάχος των φύλλων καθώς και η ποσότητα και το πάχος των νεύρων των φύλλων, αποτελούν βασικά στοιχεία που καθορίζουν την ποιότητα του καπνού. Τα άνθη έχουν διάφορα χρώματα, κυρίως όμως άσπρο, ροζ ή κόκκινο. Ο καρπός είναι κάψα που περιέχει πολλά μικρά σπέρματα, τα σπόρια, που περιέχουν μεγάλο ποσοστό λίπους, μέχρι 45%. Το λάδι του καπνού, επειδή προέρχεται από ώριμα σπόρια, δεν περιέχει ούτε το ελάχιστο ίχνος νικοτίνης.
Ο καπνός καλλιεργείται αποκλειστικά για τα φύλλα του, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τσιγάρων και πούρων. Ανάλογα με το σκοπό που θα χρησιμοποιηθούν, γίνεται και η καλλιέργεια της πιο κατάλληλης ποικιλίας και η διαδικασία αποξήρανσης των φύλλων.
Οι ποικιλίες που προορίζονται για την παρασκευή τσιγάρων μπορούν ν' αποξηρανθούν και τεχνητά, ενώ, αντίθετα, στα φύλλα που προορίζονται για πούρα και για μερικά είδη καπνού πίπας, η αποξήρανση γίνεται αποκλειστικά και μόνο σε φυσικό περιβάλλον.
Τα φύλλα του καπνού περιέχουν εκτός από άλλα συστατικά, τη νικοτίνη ένα αλκαλοειδές που επιδρά στο νευρικό σύστημα και στην καρδιά των ανώτερων όντων, ενώ στα κατώτερα προκαλεί το θάνατο. Το ποσοστό της νικοτίνης είναι ανάλογο με την ποικιλία και την περιοχή όπου γίνεται η καλλιέργεια και αρχίζει από 0,6% και φτάνει μέχρι τα 9%. Τα ελληνικά, που θεωρούνται από τα καλύτερα στον κόσμο, στην πλειοψηφία τους δεν έχουν παραπάνω από 2,5% νικοτίνη, ενώ πολλά δε φτάνουν ούτε και το 1,5%. Σήμερα οι επιστήμονες όλου του κόσμου αποδίνουν στη δράση της νικοτίνης διάφορες ασθένειες, μεταξύ των οποίων τις καρδιοπάθειες και τον καρκίνο.
Όσο αφορά τη σχέση ανάμεσα στις καρδιοπάθειες και τη νικοτίνη είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο. Στην περίπτωση του καρκίνου ίσως δε θα πρέπει να θεωρηθεί ως αίτιο μοναδικό ή ακόμη ως βασικό η νικοτίνη, αλλά ως τα διάφορα άλλα υποπροϊόντα της καύσης του καπνού και κυρίως η πίσσα. Κι αν ακόμη η νικοτίνη δεν προκαλεί σε μεγάλο βαθμό βλάβες στον οργανισμό, η πίσσα αποτελεί κυριολεκτικά το βασικότερο κίνδυνο για τους πνεύμονες.
Με τη συνεχή χρήση του καπνού επικάθεται ακόμη και στις μικρότερες κυψελίδες των πνευμόνων, με αποτέλεσμα οι κυψελίδες αυτές ν' αχρηστεύονται. Ύστερα από μερικά χρόνια συνεχούς χρήσης καπνού, το μεγαλύτερο μέρος των πνευμόνων είναι ανίκανο να επιτελέσει την αποστολή του.
Αφού ο καπνός καλλιεργείται αποκλειστικά για τα φύλλα του, εκεί δίνεται και η μεγαλύτερη προσοχή για τη βελτίωση της ποιότητάς τους. Τα φύλλα, ανάλογα με τη θέση τους πάνω στο φυτό, κατατάσσονται σε 5 κατηγορίες. Τα αρχικά, που δεν έχουν καμιά εμπορική αξία. Ακολουθούν τα πατόφυλλα, που κι αυτά δεν έχουν μεγάλη εμπορική αξία, επειδή πολύ εύκολα λερώνονται με χώματα κλπ. Ακολουθούν τα μεσαία, που είναι τα μεγαλύτερα και ποιοτικά τα καλύτερα. Κατόπιν ακολουθούν τα φύλλα της κορυφής, που είναι μικρότερα και κατώτερης ποιότητας και τέλος τα μικρά φυλλαράκια κοντά στο μίσχο των λουλουδιών που δεν έχουν καμιά οικονομική σημασία και δε μαζεύονται. Ένα ακόμη βασικό στοιχείο αξιολόγησης των φύλλων του καπνού είναι και οι διάφορες διαστάσεις τους, καθώς και η επιφάνεια των φύλλων.
Όλες οι σημερινές ποικιλίες χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Στα καπνά ανατολικού τύπου, με τα μικρά και αρωματικά φύλλα και στα καπνά Μπέρκλεϊ, με τα μεγάλα φύλλα. Η πρώτη (που παράγεται κυρίως στις βαλκανικές χώρες) έχει μικρότερη απόδοση, αλλά ο καπνός της είναι πολύ καλής ποιότητας. Αντίθετα ο καπνός τύπου Μπέρκλεϊ έχει μεγάλη στρεμματική απόδοση, αλλά ποιοτικά είναι κατώτερος.
Ακόμη οι διάφορες ποικιλίες χωρίζονται σε κατάλληλες για την κατασκευή πούρων και σε κατάλληλες για την κατασκευή τσιγάρων. Φυσικά η ποιότητα του καπνού δεν εξαρτάται μόνο από την ποικιλία, αλλά και από το περιβάλλον, τη σύνθεση του εδάφους, τα λιπάσματα, το φως, την υγρασία του εδάφους και του αέρα και πολλούς άλλους παράγοντες.
Στην Ελλάδα ο καπνός άρχισε να καλλιεργείται προς το τέλος του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα. Η πρώτη περιοχή ήταν η Μακεδονία γύρω από τη Θεσσαλονίκη. Από εκεί διαδόθηκε σχεδόν σ' ολόκληρη την Ελλάδα. Σήμερα παράγονται στην Ελλάδα πάνω από 80.000 τόνοι, που ένα μεγάλο μέρος προορίζεται για εξαγωγή. Πριν από μερικό χρόνια ο καπνός αποτελούσε σε αξία το μισό περίπου των εξαγωγών της Ελλάδας. Η περιοχή με τη μεγαλύτερη καλλιέργεια εξακολουθεί να παραμένει η Μακεδονία. Βασικά καλλιεργούνται οι ποικιλίες των ανατολικών, ενώ, τελευταία, άρχισαν όλο και πιο πολύ να καλλιεργούνται του τύπου Μπέρκλεϊ.
Σε πολλές χώρες, η καλλιέργεια των καπνών και η εκμετάλλευσή τους είναι ελεγχόμενες από το κράτος, γιατί αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων.
Τα φύλλα του καπνού μετά τη συλλογή, που γίνεται πάντα πολύ νωρίς το πρωί, (όταν ακόμη είναι πολύ μαλακό από τη δροσιά και δεν τρίβονται) υποβάλλονται σε διαδοχικές επεξεργασίες.
Η πρώτη είναι η αποξήρανση, που γίνεται με εναλλασσόμενες φάσεις στον ήλιο και στη σκιά ή με τεχνητά μέσα. Ακολουθεί η διαλογή των φύλλων κατά ποιότητες και η δεματοποίηση. Κατόπιν η ουσιαστική εμπορική επεξεργασία με τη ζύμωση και το διαχωρισμό των φύλλων σε πέντε εμπορικές κατηγορίες, ακολουθεί το "πάλιωμα" και η ζύμωση που γίνεται μέσα στις αποθήκες. Καθεμιά από τις φάσεις αυτές έχει αποφασιστική σημασία για την τελική ποιότητα και την εμπορική αξία του καπνού. Αφού γίνει πια η ζύμωση μέσα στις αποθήκες και σε δοσμένες συνθήκες υγρασίας, θερμοκρασίας κλπ. ο καπνός είναι έτοιμος για την καθαρά βιομηχανική του κατεργασία, που θα τον μετατρέψει σε καπνό για τσιγάρο, για πίπα ή θα χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή πούρων.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η κατεργασία του καπνού γίνεται σήμερα με μηχανικά μέσα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 11 βιομηχανίες κατασκευής τσιγάρων από τις οποίες οι 4 είναι αρκετά μεγάλες. Εκτός από την εξαγωγή ακατέργαστου καπνού η Ελλάδα κάνει εξαγωγή και έτοιμων τσιγάρων σε πολλές χώρες του κόσμου.
Καπνός Κυργίων (Adamsavidis)
Απο την LivePedia.gr
Απο την LivePedia.gr + Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
