Ο Ζυλ Ντασέν (Jules Dassin) ήταν Αμερικανός σκηνοθέτης, ηθοποιός και σεναριογράφος του θεάτρου και του κινηματογράφου, που έζησε για πολλά χρόνια στη Γαλλία και στην Ελλάδα, όπου και πέθανε.
Μετά το γάμο του με τη Μελίνα Μερκούρη συνέδεσε τη ζωή του με την Ελλάδα και θεωρούσε τον εαυτό του Έλληνα. Έλεγε χαρακτηριστικά: "Ήμουν Έλληνας πριν γνωρίσω τη Μελίνα".
Βιογραφικό
Τα πρώτα χρόνια
Ο Ντασέν γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1911 στο Μιντλτάουν του Κονέκτικατ των ΗΠΑ. Ήταν ένα από τα οκτώ παιδιά ενός Ρωσο-Εβραίου κουρέα. Σε μικρή ηλικία μετακόμισε με την οικογένειά του στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης. Πήγε σχολείο στο Μπρονξ αλλά λόγω οικονομικών προβλημάτων της οικογένειάς του δεν κατάφερε να το τελειώσει.
Από νωρίς εκδήλωσε την αγάπη του για το θέατρο. Ήδη από το 1936 ερμήνευε μικρούς ρόλους σε θεατρικές παραστάσεις. Επίσης, άρχισε να γράφει σενάρια για ραδιοφωνικά έργα.
Το 1940 έρχεται στο Χόλιγουντ με σκοπό να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία. Αρχικά εργάστηκε με τον Άλφρεντ Χίτσκοκ ως βοηθός του και στη συνέχεια συνεργάστηκε με το σκηνοθέτη Μαρκ Χέλινγκερ, με τον οποίο δημιούργησε δύο ταινίες.
Στις ΗΠΑ
Πρώτη του ταινία ήταν το "Nazi Agent" το 1942. Στη συνέχεια η καριέρα του στο Χόλιγουντ ακολουθεί ανοδική πορεία. Με ένα δικό του στιλ που ξεχωρίζει γυρίζει αστυνομικά φιλμ νουάρ στα μεγάλα στούντιο της Μέτρο (MGM) και της Γιουνιβέρσαλ (Universal).
Κάποια στιγμή το όνομά του βρίσκεται στη Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ ως κομμουνιστή, έπειτα από κάρφωμα του Ελία Καζάν. Από τότε έχει πολλές περιπέτειες και τελικά αναγκάστηκε να εξοριστεί λόγω του μακαρθισμού και να καταφύγει, αρχικά στη Γαλλία και αργότερα στην Ελλάδα.
Στις ΗΠΑ πρόλαβε να γυρίσει ταινίες με σημαντικούς ηθοποιούς, όπως τον Τζον Γουέιν και την Τζόαν Κρόφορντ ("Μετά την κατασιχύνη", 1943), τον Τσαρλς Λότον ("Το φάντασμα του Κάντερβιλ", 1944), τον Μπαρτ Λάνκαστερ ("Ο δήμιος των κολασμένων", 1947) κ.ά.
Ο ίδιος τα φιλμ αυτά δεν τα είχε σε εκτίμηση. Έλεγε χαρακτηριστικά: "Τα πρώτα πέντε φιλμ μου δεν θέλω να τα θυμάμαι". Από την αμερικανική περίοδο του Ντασέν ξεχωρίζουν, τόσο από τον ίδιο όσο και από τους κριτικούς, οι ταινίες: "Ο δήμιος των κολασμένων" (Brut Force), "Γυμνή πόλη" (1948) και το θεωρούμενο ως το αριστούργημά του "Η νύχτα και η πόλη" (1950) με τον Ρίτσαρντ Γουίντμαρκ.
Στην Ευρώπη
Η πρώτη ταινία του στην Ευρώπη ήταν το "Ριφιφί", με το οποίο κερδίζει το βραβείο στο Φεστιβάλ των Κανών το 1955. Εκεί, στις 18 Μαΐου, γνωρίζεται με τη Μελίνα Μερκούρη, η οποία βρισκόταν στις Κάνες με την ευκαιρία της προβολής της διάσημης ταινίας του Μιχάλη Κακογιάννη "Στέλλα". Ερωτεύονται κεραυνοβόλα κι έκτοτε ζουν μαζί σε όλη τους τη ζωή. Η Μέλίνα γίνεται πλέον σταθερά η πρωταγωνίστρια στις ταινίες του και στα θεατρικά έργα που σκηνοθετεί.
Το 1956 έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και το 1957 γυρίζει την πρώτη ταινία με τη Μελίνα, που είναι η κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος τού Καζαντζάκη "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται". Το 1958 γυρίζει την ταινία "Θηλυκός Δαίμων", στην οποία εκτός από τη Μελίνα συμμετέχουν η Τζίνα Λολομπρίτζιτα, ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι και ο Υβ Μοντάν. Την ολοκλήρωση και τα γυρίσματα της ταινίας αυτής τα θεωρούσε ως την πιο δύσκολη συνεργασία της καριέρας του.
Ακολουθούν μια σειρά από ταινίες, πάντα με τη Μελίνα σε πρωταγωνιστικό ρόλο: "Φαίδρα" με τον Άντονι Πέρκινς (1961), "Τοπ Καπί" με τον Πίτερ Ουστίνοφ (1963), "Στις 10:30 ένα καλοκαιρινό βράδυ" με τη Ρόμι Σνάιντερ (1966). Ξεχωρίζει το "Ποτέ την Κυριακή" (1960), στο οποίο απονεμήθηκε το βραβείο Όσκαρ για τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.
Το 1967 επιστρέφει με τη Μελίνα στη Νέα Υόρκη και ανεβάζουν στο θέατρο Μπροντγουέι το μιούζικαλ "Ίλια Ντάρλινγκ", που αποτελεί τη θεατρική μεταφορά του "Ποτέ την Κυριακή". Το έργο γνωρίζει μεγάλη επιτυχία και πρόκειται για μια θριαμβευτική επιστροφή του Ντασέν στις ΗΠΑ.
Αντιδικτατορικός αγώνας
Στις ΗΠΑ τους βρίσκει η δικτατορία της 21ης Απριλίου. Έντονα πολιτικοποιημένοι και οι δύο, αποφασίζουν να μην επιστρέψουν στην Ελλάδα. Μένουν στο Παρίσι και ως το 1974 συμμετέχουν ενεργά στον αγώνα κατά των συνταγματαρχών.
Στο Παρίσι ανεβάζουν πολλές θεατρικές παραστάσεις και το 1974 γυρίζουν το ντοκιμαντέρ "Δοκιμή" σε συνεργασία με το Μίκη Θεοδωράκη και τον Λόρενς Ολίβιε, το οποίο αναφέρεται στην Εξέγερση του Πολυτεχνείου της Αθήνας το Νοέμβριο του 1973.
Στην Ελλάδα
Τον Ιούλιο του 1974, δυο μέρες μετά την πτώση της χούντας, ο Ντασέν με τη Μελίνα επιστρέφουν στην Αθήνα.
Και στην Αθήνα συνεχίζει να ανεβάζει θεατρικές παραστάσεις με τη Μελίνα πρωταγωνίστρια και από τον καιρό που η Μελίνα ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική, χωρίς αυτήν. Πρώτο έργο που σκηνοθετεί είναι "Η όπερα της πεντάρας" με το Νίκο Κούρκουλο. Ακολουθούν: "Το γλυκό πουλί της νιότης", "Το σπίτι των σπαραγμών", "Γλάρος", "Ο θάνατος του Εμποράκου" κ.ά.
Επίσης, δεν ξεχνά τον αγαπημένο του κινηματογράφο. Το 1978 γυρίζει την ταινία "Κραυγή γυναικών" με τη Μελίνα και την Έλεν Μπέρνστιν και το 1980 την τελευταία του ταινία: "Στα 16 γνώρισα τον έρωτα" με το Ρίτσαρντ Μπάρτον.
Χαρακτηριστικό του Ντασέν ήταν ότι σε όλες τις ταινίες του χρησιμοποιούσε το ίδιο συνεργείο, με τους ανθρώπους του οποίου ήταν φίλος. Τους αποκαλούσε: "αριστοκράτες της εργαζόμενης τάξης".
Από το 1981 που η Μελίνα ανέλαβε το Υπουργείο Πολιτισμού συνεργάστηκε μαζί της για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα, συμμετέχοντας μετά το θάνατό της στο Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη που συστάθηκε για το σκοπό αυτό.
Ο Ζυλ Ντασέν, ο "Τζούλη", όπως τον φώναζε η Μελίνα, αγαπήθηκε από τους Έλληνες και αγάπησε την Ελλάδα σα να ήταν η αληθινή του πατρίδα. Πέθανε στην Αθήνα στις 31 Μαρτίου 2008, σε ηλικία 96 ετών, και τάφηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών πλάι στην Μελίνα Μερκούρη.
Οικογενειακή ζωή
Ο Ζυλ Ντασέν αρχικά παντρεύτηκε τη βιολονίστα Μπεατρίς Λόουνερ (Beatrice Launer), με την οποία απέκτησε τρία παιδιά: το διάσημο Γάλλο τραγουδιστή Τζο Ντασέν (1938 - 1980), που πέθανε από καρδιακό επεισόδιο, την ηθοποιό Ζουλί Ντασέν (Julie Dassin, 1940) και τη συνθέτρια τραγουδιών Ρίκι (Rickie, Richelle Dassin, 1944). Επίσης, γνώρισε τρία εγγόνια.
Jules Dassin
Αργότερα ερωτεύτηκε τη Μελίνα Μερκούρη, την οποία και παντρεύτηκε χωρίς να αποκτήσουν παιδιά. Μαζί γύρισαν τις ταινίες «Ποτέ την Κυριακή», «Τοπκαπί» και «Φαίδρα». Με τη Μελίνα Μερκούρη δεν απέκτησε παιδιά. Μετά το θάνατό της, έγινε πρόεδρος του Ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη, το οποίο ιδρύθηκε για την προώθηση της δημιουργίας του νέου μουσείου της Ακρόπολης και την προβολή του ελληνικού πολιτισμού.
Φιλμογραφία
* Circle of Two (1980)
* Κραυγή γυναικών (1978)
* The Rehearsal (1974)
* Promise at Dawn (1970)
* Up Tight! (1968)
* Hamilchama al hashalom (1968)
* 10:30 P.M. Summer (1966)
* Topkapi (1964)
* Φαίδρα (1962)
* Ποτέ την Κυριακή (1960)
* La Legge (1959)
* Celui qui doit mourir (1957)
* Du rififi chez les hommes (1955)
* Night and the City (1950)
* Thieves' Highway (1949)
* The Naked City (1948)
* Brute Force (1947)
* A Letter for Evie (1946)
* Two Smart People (1946)
* The Canterville Ghost (1944)
* Young Ideas (1943)
* Reunion in France (1942)
* The Affairs of Martha (1942)
* Nazi Agent (1942)
* The Tell-Tale Heart (1941)
Πηγή
*Αφιέρωμα εφ. "Ελευθεροτυπία", φ. 1-4-2008, σελ. 32-33.
Εξωτερικές συνδέσεις
Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License
<@=@=@>
