Το Άμστερνταμ (Ολλανδικά: Amsterdam) είναι η πρωτεύουσα της Ολλανδίας. Ιδρύθηκε στα τέλη του 12ου αιώνα ως μικρό αλιευτικό χωριό στις όχθες του ποταμού Άμστελ, από όπου και πήρε το όνομά του. Σήμερα αποτελεί τη μεγαλύτερη πόλη της χώρας και το οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της. Το 2005 ο πληθυσμός της πόλης είναι 742.209· ο πληθυσμός της ευρύτερης περιοχής του Άμστερνταμ είναι περίπου ενάμισι εκατομμύριο.

Το Άμστερνταμ έχει ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά κέντρα στην Ευρώπη, κυρίως από τον 17ο αιώνα, την Χρυσή Εποχή της Ολλανδίας, της οποίας ήταν το εστιακό σημείο. Την περίοδο εκείνη, μια σειρά από ομόκεντρα ημικυκλικά κανάλια χτίστηκαν γύρω από το κέντρο της παλαιότερης πόλης, τα οποία μέχρι σήμερα προσδιορίζουν τη διάταξη και την εμφάνισή του κέντρου. Κατά μήκος των καναλιών βρίσκονται πολλά όμορφα σπίτια και αρχοντικά· τα περισσότερα κατοικούνται, άλλα είναι πια γραφεία, και μερικά είναι δημόσια κτήρια.

Η πόλη είναι γνωστή για πολλά εξαιρετικά μουσεία, όπως τα Ρεϊκσμουζέουμ, Μουσείο Βαν Γκογκ, Μουσείο Στέντελεϊκ, το Σπίτι της Άννας Φρανκ, και την παγοσμίως γνωστή συμφωνική ορχήστρα της, την Κονσερτχεμπαουόρκεστ, της οποίας η βάση είnai το Κονσερτχεμπάου. Γνωστό είναι επίσης το τμήμα της πόλης με τα "κόκκινα φώτα", το ντε Βάλλεν, και τα πολυάριθμα 'κόφι-σοπς'.

Αν και το Άμστερνταμ είναι η πρωτεύουσα της Ολλανδίας, δεν είναι ούτε η πρωτεύουσα της επαρχίας στην οποία ανήκει, της Βόρειας Ολλανδίας, (πρωτεύουσα της οποίας είναι το Χάαρλεμ), ούτε η έδρα της κυβέρνησης (που είναι η Χάγη).

Ιστορία

Το Άμστερνταμ ιδρύθηκε ως αλιευτικό χωριό στα τέλη του 12ου αιώνα. Από το φράξιμο (dam) του ποταμού Άμστελ πήρε το όνομά του. Απέκτησε δικαιώματα πόλης το 1300 ή 1301. Από τον 14ο αιώνα και εξής, το Άμστερνταμ αναπτύχθηκε, κατά πολύ μέσω του εμπορίου με τις πόλης της Χανσεατικής Ομοσπονδίας.

Τον 16ο αιώνα οι Ολλανδοί ξεσηκώθηκαν σε επανάσταση εναντίον του Φιλίππου Β’ της Ισπανίας και των διαδόχων του, που κλιμακώθηκε στον Ογδοηκονταετή Πόλεμο ο οποίος έφερε την ανεξαρτησία της Ολλανδίας. Η Ολλανδική Δημοκρατία έγινε γνωστή για τη σχετική θρησκευτική ανεκτικότητά της και έτσι Εβραίοι από την Ισπανία και την Πορτογαλία, ευκατάστατοι έμποροι από την Αντβέρπη (οικονομικοί και θρησκευτικοί πρόσφυγες από τα μέρη των Κάτω Χωρών που ελέγχονταν ακόμα από την Ισπανία), Ουγενότοι από τη Γαλλία (διωκόμενοι για τη θρησκεία τους) αναζήτησαν ασφάλεια στο Άμστερνταμ. Οι πλούσιοι, καλλιεργημένοι μετανάστες από τη Φλάνδρα έδωσαν τον τόνο της πόλης και κατέστησαν την Ολλανδία εμπορική δύναμη.

Ο 17ος αιώνας θεωρείται η 'Χρυσή Εποχή' του Άμστερνταμ. Στις αρχές του 17ου αιώνα το Άμστερνταμ ήταν η πλουσιότερη πόλη στην Ευρώπη. Πλοία εξέπλεαν από το Άμστερνταμ προς τη Βόρεια Αμερική, την Αφρική και τις σημερινές Ινδονησία και Βραζιλία και έθεσαν τη βάση ενός παγκοσμίου εμπορικού δικτύου. Οι έμποροι του Άμστερνταμ είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο στις Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδίων και Ολλανδική Εταιρεία Δυτικών Ινδιών. Οι εταιρείες αυτές απέκτησαν τις υπερπόντιες κτήσεις που έγιναν η βάση των μετέπειτα Ολλανδικών αποικιών. Το Άμστερνταμ ήταν το σημαντικότερο σημείο για την μεταφόρτωση αγαθών στην Ευρώπη και αποτελούσε το ηγετικό οικονομικό κέντρο του κόσμου.

Ο πληθυσμός από λίγο πάνω από 10.000 το 1500 αυξήθηκε σε 30.000 γύρω στα 1570, 60.000 γύρω στα 1600, 105.000 το 1622 και περίπου 200.000 γύρω στα 1700 (εικοσαπλάσια αύξηση μέσα σε 200 χρόνια). Από κει και πέρα, ο πληθυσμός δεν άλλαξε σημαντικά για τον επόμενο ενάμιση αιώνα. Κατά τα 100 χρόνια πρίν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σχεδόν τετραπλασιάστηκε, αλλά έμεινε αρκετά σταθερός από τότε μέχρι σήμερα.

Κατά τον 18ο και 19ο αιώνα επήλθε εξασθένιση της ευημερίας του Άμστερνταμ. Οι πόλεμοι της Ολλανδικής Δημοκρατίας με το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία είαχν άμεσο αντίκτυπο στο Άμστερνταμ. Κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων οι περιουσίες των κατοίκων του Άμστερνταμ έφτασαν στο χαμηλότερο σημείο τους. Ωστόσο, με την εγκαθίδρυση του Βασιλείου της Ολλανδίας το 1815, τα πράγματα άρχισαν λίγο να βελτιώνονται.

Στα τέλη του 19ου αιώνα η Βιομηχανική Επανάσταση έφτασε στο Άμστερνταμ. Το Κανάλι Άμστερνταμ-Ρήνος δημιουργήθηκε για να δώσει στο Άμστερνταμ άμεση πρόσβαση στον Ρήνο, ενώ το Κανάλι της Βόρειας Θάλασσας συνέδεσε το λιμάνι με τη Βόρεια Θάλασσα. Και τα δύο αυτά σχέδια βελτίωσαν δραματικά την επικοινωνία με την υπόλοιπη Ευρώπη και τον κόσμο και έδωσαν στην οικονομία μια μεγάλη ώθηση. Από το 1850 μέχρι το 1900 ο πληθυσμός διπλασιάστηκε σε περίπου 500.000.

Τα τέλη του 19ου αιώνα αποκαλούνται μερικές φορές η δεύτερη Χρυσή Εποχή του Άμστερνταμ. Νέα μουσεία, ένας σιδηροδρομικός σταθμός και το Κονσερτχεμπάου χτίστηκαν. Ο πληθυσμός του Άμστερνταμ αυξήθηκε σημαντικά την περίοδο αυτή.

Κατά τη διάρκεια του Ά Παγκοσμίου Πολέμου η Ολλανδία παρέμεινε ουδέτερη, αλλά το Άμστερνταμ υπέφερε λόγω της έλλειψης τροφίμων.

Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν την πόλη. Περισσότεροι από 100.000 Εβραίοι στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, εκ των οποίων ίσως η πιο γνωστή ήταν ένα νεαρό κορίτσι, η Άννα Φρανκ. Αυτό είχε σαν συνέπεια τον σχεδόν ολοκληρωτικό αφανισμό της Εβραϊκής κοινότητας.

Έμβλημα

Το έμβλημα του Άμστερνταμ αποτελείται από τρεις σταυρούς του Αγίου Ανδρέα, ευθυγραμμισμένους αλλά περιστρεφόμενους κατά 90° για τη σημαία. Οι ιστορικοί πιστεύουν πως αντιπροσωπεύουν τους τρεις κινδύνους που παραδοσιακά έχουν μαστίσει την πόλη: την πλημμύρα, τη φωτιά και το λοιμό. Το επίσημο ρητό της πόλης, Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig ("Γενναίος, Αποφασιστικός, Ευσπλαχνικός") που αναγράφεται στο έμβλημα, τοποθετήθηκε από την Βασίλισσα Βιλχελμίνα το 1947 σε αναγνώριση της γενναιότητας της πόλης κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Κυβέρνηση της πόλης

Όπως όλοι οι δήμοι στην Ολλανδία, το Άμστερνταμ κυβερνάται από ένα δήμαρχο, τους wethouder (αντιδημάρχους) και το δημοτικό συμβούλιο. Ωστόσο, αντίθετα από τους περισσότερους δήμους της χώρας, το Άμστερνταμ υποδιαιρείται σε δεκαπέντε statsdelen (αυτοδιοικούμενες αστικές περιοχές), ένα σύστημα που εφαρμόστηκε τη δεκαετία του 1980 για να βελτιώσει την τοπική κυβέρνηση. Τα στατσντέλεν είναι υπεύθυνα για πολλές δραστηριότητες που προηγουμένως ήταν ευθύνη της κεντρικής πόλης. Τα δεκατέσσερα εξ αυτών έχουν το δικό τους συμβούλιο, εκλεγμένο από τους κατοίκους. Το δέκατο πέμπτο, το Βεστερπόορτ, που καλύπτει το λιμάνι του Άμστερνταμ, έχει πολύ λίγους κατοίκους και κυβερνάται από το κεντρικό δημοτικό συμβούλιο. Οι περισσότερες αποφάσεις για τα θέματα της κάθε περιοχής λαμβάνονται σε τοπικό επίπεδο από τα στατσντέλεν, και μόνο υποθέσεις που αφορούν ολόκληρη την πόλη (όπως μείζονα κατασκευαστικά σχέδια) χειρίζονται από το κεντρικό δημοτικό συμβούλιο.

Ακαδημαϊκή ζωή

Το Άμστερνταμ έχει δύο πανεπιστήμια: Το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ (Universiteit van Amsterdam) και το Πανεπιστήμιο Φρέιε (Vrije Universiteit). Άλλοι θεσμόι ανώτερης εκπαίδευσης είναι μια σχολή τεχνών, η Ντε Ριτφελντακάντεμι (De Rietveldacademie), το Χοχεσχόολ του Άμστερνταμ (Hogeschool van Amsterdam) Το Χοχεσχοολ για Οικονομικές Σπουδές του Άμστερνταμ (Hogeschool voor Economische Studies Amsterdam) και το Αμστερντάμσε Χοχεσχοολ για τις Τέχνες (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) που περιλαμβάνει το Σβεενλίνκ Κονσερβατόριουμ (Sweenlinck Conservatorium). Το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικής Ιστορίας του Άμστερνταμ είναι ένας από τα μεγαλύτερους παγκοσμίως θεσμούς τεκμηρίωσης και έρευνας που αφορούν την κοινωνική ιστορία, και ιδιαίτερα την ιστορία του εργατικού κινήμταος. Ο Χόρτους Μποτάνικους του Άμστερνταμ, ιδρυμένος στις αρχές του 1600, είναι ο παλαιότερος βοτανικός κήπος στον κόσμο, με πολλά παλαιά και σπάνια δείγματα, μεταξύ των οποίων το φυτό του καφέ, που λειτούργησε ως αρχή ολόκληρης της κουλτούρας του καφέ στην Κεντρική και Νότια Αμερική και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εμπορική ανάπτυξη της Ολλανδίας κατά το 17ο αιώνα.

Δημόσιες μεταφορές

Η δημόσια μεταφορά στο Άμστερνταμ αποτελείται από:

* εθνικές και διεθνείς σιδηροδρομικές συνδέσεις

* 3 γραμμές μετρό

* 2 γραμμές αστικού σιδηρόδρομου

* 16 γραμμές τραμ

* πολλές λεωφορειακές γραμμές (τοπικές, περιφερειακές και εθνικές)

* διάφορους φέρρυ για πεζούς και ποδηλάτες (δωρεάν)

* ένα γρήγορο δελφίνι προς το Φέλσεν-Ζάουντ στις ακτές τις Βόρειας Θάλασσας

Μια νέα σιδηροδρομική γραμμή, η Γραμμή Βορρά/Νότου (Noord/Zuidlijn), και μια νέα γραμμή τραμ προς το Έιμπουργκ (μια νέα αστική περιοχή σε ένα τεχνητό νησί) είναι υπό κατασκευή.

Πολλοί κάτοικοι του Άμστερνταμ χρησιμοποιούν ποδήλατο για τις μετακινήσεις τους. Οι περισσότεροι κεντρικοί δρόμοι διαθέτουν ποδηλατοδρόμους και σ’ολόκληρη την πόλη υπάρχουν πολλές θέσεις παρκαρίσματος για ποδήλατα. Στο κέντρο της πόλης, η οδήγηση αυτοκινήτου επιβαρύνεται από συνεχείς κυκλοφοριακές συμφορήσεις και περιορισμένους και ακριβούς χώρους στάθμευσης.

Αεροδρόμιο

Το αεροδρόμιο Σχίπχολ (Schiphol) απέχει περίπου είκοσι λεπτά με το τρένο από το κεντρικό Άμστερνταμ. Είναι το μεγαλύτερο αεροδρόμιο στην Ολλανδία, και το τέταρο μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Εξυπηρετεί περίπου 40 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως και είναι η έδρα της ΚΛΜ (KLM).

Αθλήματα

Το Άμστερνταμ είναι η έδρα του Άγιαξ, ομάδας της Ολλανδικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας. Βάση του Άγιαξ είναι το σύγχρονο στάδιο Άμστερνταμ ΑρένΑ, που βρίσκεται νοτιοανατολικά της πόλης. Η ομάδα μοιράζεται τις εγκαταστάσεις με την Άμστερνταμ Αντμίραλς, μια ομάδα μπέιζμπολ.

Το 1928, το Άμστερνταμ διοργάνωσε τους 9ους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το Ολυμπιακό στάδιο που χτίστηκε για τους αγώνες έχει υποστεί ολοκληρωτική ανανέωση και χρησιμοποιείται σήμερα για πολιτιστικά και αθλητικά γεγονότα.

Περιοδικά γεγονότα

* Κονινγκίνενταχ, η ημέρα της Βασίλισσας, 30 Απριλίου, τα γεννέθλια της πρώην Βασίλισσας Γιουλιάνα

* Άουτμαρκτ, τελευταίο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου, έναρξη της πολιτιστικής περιόδου

* Άμστερνταμ Ρουτς, τελευταία εβδομάδα του Ιουνίου. Διεθνές μουσικό φεστιβάλ.

* Άμστερνταμ Πράιντ, μέσα Αυγούστου, Σαββατοκύριακο ομοφυλόφιλης υπερηφάνειας

* Μαραθώνιος Άμστερνταμ, μέσα Οκτώβρη

Διάσημοι κάτοικοι

* Κάρελ Άππελ – ζωγράφος
* Άννα Φρανκ – ημερολογιογράφος του Ολοκαυτώματος
* Τέο φαν Χοχ – σκηνοθέτης
* Σιμόν Κάρμιχελτ - συγγραφεάς και χρονογράφος
* Μουλτατούλι – συγγραφέας
* Γιόχαν Κρόιφ- ποδοσφαιριστής
* Ντένις Μπέργκαμπ- ποδοσφαιριστής
* Χέρμαν Μπρόντ – τραγουδιτής και ζωγράφος
* Μάιντερτ Χόμπεμα – ζωγράφος
* Φριτς Μπολκεστάιν – πολιτικός

* Φρέντυ Χάινεκεν – μεγαλοπαράγοντας μπύρας
* Ρέμπραντ φαν Ρέιν – ζωγράφος
* Ρουντ Χούλλιτ – ποδοσφαιριστής
* Φρανκ Ρέικαρντ – ποδοσφαιριστής
* Χάρρυ Μούλις – συγγραφέας
* Μπάρουχ Σπινόζα – φιλόσοφος
* Γιόζεφ Ίσραελς – ζωγράφος
* Βιμ Κοκ – πρώην πρωθυπουργός της Ολλανδίας
* Αντρέ Χαζές – τραγουδιστής
* Ρούμερ Φίσερ – συγγραφέας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

* Επίσημο website της πόλης του Άμστερνταμ (στα Αγγλικά)

* Amsterdam in Site Φωτογραφίες: φανταστικό ταξίδι (Ελληνικά)

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License

<@=@=@>