O Πιέτρο ντι Κριστόφορο Βανούτσι (Pietro Vannucci / Pietro Perugino ) (π. 1450-1523), περισότερο γνωστός ως Περουτζίνο, ήταν διακεκριμένος Ιταλός ζωγράφος της αναγέννησης. Υπήρξε δάσκαλος του Ραφαήλ και θεωρείται πως τo έργο του σηματοδότησε τη μετάβαση από τα πρώιμα στα ύστερα αναγεννησιακά πρότυπα. Ως ευρύτερα αποδεκτό έτος γέννησής του θεωρείται το 1450. Σύμφωνα με τον ζωγράφο και ποιητή Τζοβάννι Σάντι, που υπήρξε επίσης πατέρας του Ραφαήλ, είχε την ίδια ηλικία με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, γεννημένο το 1452. Σχετικά με την εκπαίδευσή του, διαθέτουμε ελάχιστες πληροφορίες. Κατά τον Τζόρτζιο Βαζάρι, μαθήτευσε αρχικά στο εργαστήριο ενός ζωγράφου στην πόλη της Περούτζια, πιθανώς του Φιορέντζο ντι Λορέντζο (π. 1440-1525) ή του Μπενεντέτο Μπονφίλι (1420-96). Το 1472 βρέθηκε στη Φλωρεντία, καθώς σύμφωνα με έγγραφα της εποχής, την ίδια χρονιά έγινε δεκτός στη φλωρεντινή συντεχνία των καλλιτεχνών του Αγίου Λουκά.

Στην πόλη της Φλωρεντίας, μαθήτευσε στο εργαστήριο του Αντρέα Βερόκιο, όπου εργαζόταν επίσης, ως βοηθός, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι. Θεωρείται πιθανό πως ο Περουτζίνο υπήρξε ακόμα μαθητής του Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα (π. 1420-92) στο Αρέτσο, όπου ενδέχεται να ήρθε σε επαφή και με τον διακεκριμένο ζωγράφο της εποχής Λούκα Σινιορέλι, ωστόσο δεν είναι βέβαιο αν αυτό συνέβη πριν ή μετά την εκπαίδευσή του στη Φλωρεντία. Ο Περουτζίνο πέθανε το Φεβρουάριο ή Μάρτιο του 1523 από πανούκλα, στην πόλη Φοντινιάνο, κοντά στην Περούτζια.

Έργο

Τα πρώτα έργα του Περουτζίνο μαρτυρούν την επιρροή τόσο του Βερόκιο όσο και του ντέλα Φραντσέσκα. Στο σύνολο των διαθέσιμων εγγράφων που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο του, οι αναφορές στις πρώιμες δημιουργίες του είναι περιορισμένες, ωστόσο οι περισσότερες από αυτές που διασώζονται μέχρι σήμερα, ανήκουν στα νεανικά του έργα. Ένας από τους πρώτους πίνακες που φιλοτέχνησε αναπαριστά το θέμα της Προσκύνησης των Μάγων (π. 1475, Εθνική Πιανκοθήκη Ούμπρια). Ένα ακόμα έργο που επιβεβαιωμένα ανήκει στον Περουτζίνο αποτελεί η νωπογραφία του Αγίου Σεβαστιανού που φιλοτεχνήθηκε για την εκκλησία του Cerqueto, κοντά στην Περούτζια, περίπου το 1478, έργο του οποίου διαθέτουμε σήμερα μόνο ορισμένα τμήματα.

Την περίοδο 1478-79, φιλοτέχνησε μία νωπογραφία με παραγγελιοδότη τον πάπα Σίξτο Δ' στη Ρώμη. Το έργο δεν έχει διασωθεί, ωστόσο από έγγραφα της εποχής συμπεραίνουμε πως αναπαριστούσε την Παναγία μαζί με το Θείο Βρέφος. Ο πάπας τού ανέθεσε επίσης τη διακόσμηση ενός τμήματος της Καπέλα Σιξτίνα. Για το σκοπό αυτό, ο Περουτζίνο ολοκλήρωσε αρκετές νωπογραφίες από τις οποίες σημαντικότερη, και η μόνη που διασώζεται, είναι εκείνη που φέρει τον τίτλο Ο Χριστός παραδίδοντας τα Κλειδιά στον Πέτρο. Φιλοτέχνησε επίσης σκηνές για τη διακόσμηση του ιερού, έργα που όμως καταστράφηκαν αργότερα από τον Μιχαήλ Άγγελο προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ο χώρος που καταλάμβαναν για τη νωπογραφία της Δευτέρας Παρουσίας του ίδιου. Ο Περουτζίνο υπήρξε πιθανώς αποκλειστικά υπεύθυνος για τη διακόσμηση της Καπέλα Σιξτίνα, πριν την ανάμιξη περισσότερων καλλιτεχνών σε μεταγενέστερο στάδιο των εργασιών, όπως του Σάντρο Μποτιτσέλι και του Γκιρλαντάιο. Στη Ρώμη, ο Περουτζίνο φιλοτέχνησε επίσης νωπογραφίες για την εκκλησία του Αγίου Μάρκου, οι οποίες όμως δεν διασώζονται.
Ο Χριστός παραδίδοντας τα Κλειδιά στον Πέτρο, νωπογραφία, 335 x 550 εκ., Cappella Sistina, Βατικανό

Το μεγαλύτερο μέρος των έργων που ολοκλήρωσε στη δεκαετία του 1480 έχει καταστραφεί, ενώ λίγες πληροφορίες μπορούν να εξαχθούν σχετικά με αυτά. Σύμφωνα με επίσημα έγγραφα, επιβεβαιώνεται πως εργάστηκε στη Φλωρεντία την περίοδο 1486-7. Μετά το 1487, είναι πιθανό πως συνεργάστηκε με τους Μποτιτσέλι, Φιλιπίνο Λίπι και Ντομένικο Γκιρλαντάιο για τη διακόσμηση της βίλας του Λορέντσο των Μεδίκων, φιλοτεχνώντας κυρίως έργα με θέματα δανεισμένα από τη μυθολογία. Η δεκαετία του 1490 υπήρξε η πλέον παραγωγική για τον Περουτζίνο, κατά τη διάρκεια της οποίας εργάστηκε κυρίως στη Φλωρεντία. Ανάμεσα στα έργα που ανέλαβε να φιλοτεχνήσει ξεχωρίζουν το Όραμα του Αγίου Βερνάρδου (π. 1493, Alte Pinakothek Μoνάχου), μία αναπαράσταση της Παναγίας με το Θείο Βρέφος και Αγγέλους (π. 1493, Kunsthistorisches Museum), καθώς και η νωπογραφία με θέμα τη Σταύρωση για το παρεκκλήσι της μονής Σάντα Μαρία Μανταλένα ντέι Πάτσι, στη Φλωρεντία.

Μέχρι το 1500, η φήμη του είχε φτάσει στο υψηλότερο σημείο της, ωστόσο τα επόμενα χρόνια επισκιάστηκε από άλλους καλλιτέχνες. Αν και συνέχισε να διατηρεί το εργαστήριο που λειτουργούσε στη Φλωρεντία, μετέφερε το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητάς του στην Περούτζια, δουλεύοντας επίσης στην Ούμπρια και αναλαμβάνοντας παραγγελίες από τη Ρώμη και άλλες μικρότερες ιταλικές πόλεις. Τα έργα που φιλοτέχνησε αυτή την περίοδο αποτυπώνουν το γεγονός πως η ποιότητά τους είχε αρχίσει να φθίνει, τόσο σε σύγκριση με τις δημιουργίες άλλων σύγχρονων καλλιτεχνών, όπως του Λεονάρντο ή του Μιχαήλ Αγγέλου, όσο και σε σχέση με τις προγενέστερες δημιουργίες του ίδιου. Παρόλα αυτά, ο Περουτζίνο συνέχισε να αναλαμβάνει παραγγελίες από ισχυρούς προστάτες. To 1508, ανέλαβε μαζί με άλλους καλλιτέχνες, τη διακόσμηση τής οροφής τής αίθουσας Stanza dell’Incendio του Βατικανού, παραγγελία του πάπα Ιούλιου Β'. Μετά το 1510, εργάστηκε κυρίως στην Περούτζια και στην Ούμπρια. Στις σημαντικότερες παραγγελίες που ανέλαβε στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ανήκουν οι νωπογραφίες που φιλοτέχνησε για την εκκλησία του Σαν Σεβέρο της Περούτζια, ολοκληρώνοντας το έργο που είχε ξεκινήσει ο Ραφαήλ αλλά δεν κατάφερε να ολοκληρώσει εξαιτίας του θανάτου του, το 1520.
Σταύρωση, νωπογραφία, 480 x 812 εκ., S. Maria Maddalena dei Pazzi, Φλωρεντία

Ο Περουτζίνο εργάστηκε ως αυτόνομος ζωγράφος, αρνούμενος στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του να αποτελέσει καλλιτέχνη της βασιλικής αυλής. Ο Βαζάρι τόνισε τον επιχειρηματικό χαρακτήρα του, αποδίδοντάς τον στα φτωχικά παιδικά του παιδικά χρόνια, αν και ο ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος καθώς ο πατέρας του Περουτζίνο ήταν ευυπόληπτος κτηματίας. Διατηρώντας για ένα διάστημα δύο εργαστήρια, το πρώτο στη Φλωρεντία και το δεύτερο στην Περούτζια, κατάφερε να αποκτήσει σημαντική φήμη και οικονομική άνεση, έχοντας πολυάριθμους βοηθούς προκειμένου να αντεπεξέλθει στην πληθώρα των παραγγελιών που αναλάμβανε. Σε αντίθεση με τον Μιχαήλ Άγγελο ή τον Βαζάρι, δεν ασπαζόταν το πλατωνικό ιδεώδες σχετικά με τον ρόλο του καλλιτέχνη, τον οποίο ο ίδιος δεν αντιλαμβανόταν ως έναν διανοούμενο της εποχής αλλά πρωτίστως ως έναν επαγγελματία που όφειλε να φέρει εις πέρας, με επιτυχία, τις παραγγελίες που του ανέθεταν. Πιθανώς εξαιτίας του όγκου των έργων που αναλάμβανε, ο Περουτζίνο επέλεγε να επαναλαμβάνεται στα έργα του, γεγονός για το οποίο κατακρίθηκε. Επιχειρώντας μία συνολική αποτίμηση του καλλιτεχνικού του έργου, ο Βαζάρι κατέταξε τον Περουτζίνο μεταξύ των σημαντικότερων καλλιτεχνών του 15ου αιώνα, αν και το έργο του σύντομα επισκιάστηκε από εκείνο του μαθητή του, Ραφαήλ. Ως ζωγράφος, είχε απήχηση τόσο στην Ιταλία, όσο και σε άλλες χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία.

Βιβλιογραφία

* Perugino. (2006). Encyclopædia Britannica.
* Sylvia Ferino Pagden: 'Perugino [Vannucci, Pietro di Cristoforo]', The Grove Dictionary of Art Online, Oxford University Press, 11 Δεκεμβρίου 2006.
* Τζόρτζιο Βαζάρι, Καλλιτέχνες της Αναγέννησης, εκδ. Κανάκης, 1995
* Louis Gillet, 'Perugino', The Catholic Encyclopedia, Volume XI, 1911

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

* Έργα του Περουτζίνο
* Perugino, the divine painter, International Herald Tribune, δημοσίευση 15 Μαΐου 2004, ανακτήθηκε 11 Δεκεμβρίου 2006.